Hirata Tosuke

1.1. Sinh ra và thời thơ ấu

Hirata Tōsuke sinh ngày 26 tháng 3 năm 1849 (tức ngày 3 tháng 3 năm Thiên Bảo thứ 2 theo âm lịch) tại Phiên Yonezawa, thuộc tỉnh Dewa (nay là Yamagata), là con trai thứ hai của Itō Norimichi, một thầy thuốc của phiên. Gia đình Itō đã theo nghề y qua nhiều thế hệ. Vì người anh trai Itō Sukenori đã kế thừa nghề y của gia đình, Tōsuke được nhận làm con nuôi của Hirata Ryōhaku, một thầy thuốc khác cùng phiên, vào năm 1856. Ông theo học tại Hưng Nhượng quán (興譲館), trường của phiên Yonezawa (nay là Trường Trung học Kōjōkan tỉnh Yamagata) và sau đó đến Edo để học với Koga Kindō.

Trong Chiến tranh Boshin, phiên Yonezawa đã tham gia vào Liên minh Ōuetsu Reppan Dōmei để chống lại quân đội chính phủ Minh Trị và thất bại. Sau thất bại này, theo lệnh của phiên, Hirata chuyển đến Tokyo và vào tháng 5 năm 1869, ông nhập học Trường Keio Gijuku (nay là Đại học Keio), nơi ông học tiếng Anh dưới sự hướng dẫn của Yoshida Gensuke, sau đó vào Đại học Nankō (tiền thân của Đại học Tokyo ngày nay). Năm 1871, ông cùng Ogura Shohei đề xuất hệ thống cống hiến sinh (貢進生制度). Cùng năm đó, ông đã nỗ lực thành lập "Dương Học Xá" (洋学舎) tại trường phiên cũ Hưng Nhượng quán và mời ba cựu sinh viên Keio Gijuku là Mura Michinosuke, Miyauchi Kakusuke, và Takigawa Kiroku làm giáo viên.

1.2. Học vấn và Du học Châu Âu

Năm 1871, Hirata Tōsuke cùng với Iwakura Tomomi tham gia Phái đoàn Iwakura đến châu Âu. Ban đầu, ông dự định du học tại Đế quốc Nga, nhưng tại Berlin, ông đã gặp Aoki Shūzō và Shinagawa Yajirō, và được họ thuyết phục chuyển hướng sang Đức, một quốc gia vừa thống nhất thành Đế quốc Đức. Ông đã theo học tại Đại học Humboldt Berlin (nghiên cứu chính trị học), Đại học Heidelberg (nghiên cứu luật quốc tế), và Đại học Leipzig (nghiên cứu luật thương mại). Đặc biệt, tại Đại học Heidelberg, ông đã trở thành người Nhật Bản đầu tiên đạt được bằng tiến sĩ (Doktor der Philosophie).

2.1. Khởi đầu Sự nghiệp

Hirata Tōsuke trở về Nhật Bản vào tháng 1 năm 1876. Ban đầu, ông phục vụ tại Bộ Nội vụ với tư cách là 御用掛 (Goyōgakari - chức vụ tạm thời), sau đó chuyển sang Bộ Tài chính. Nhờ sự giới thiệu của Shinagawa và Aoki, những người xuất thân từ Phiên Chōshū, ông đã có cơ hội gặp gỡ Kido Takayoshi, Yamagata Aritomo, và Itō Hirobumi, những nhân vật chủ chốt của phe Chōshū. Mặc dù xuất thân từ phiên Yonezawa, từng chống đối chính phủ Minh Trị, ông đã giành được lòng tin và trở thành một quan chức đáng tin cậy của phe Chōshū.

Với chuyên môn về luật học Đức, ông lần lượt giữ các chức vụ như Trưởng ban Dịch thuật của Bộ Tài chính, Thư ký nhỏ, và chuyên trách tại Cục Pháp chế. Năm 1882, ông đi cùng đoàn khảo sát hiến pháp của Itō Hirobumi để nghiên cứu hiến pháp ở nước ngoài. Sau khi trở về Nhật Bản do bệnh tật, ông đã đóng góp vào việc xây dựng các thể chế pháp lý liên quan đến việc giới thiệu Chế độ Nội các.

2.2. Chánh Văn phòng Thượng thư viện

Năm 1890, khi Quốc hội Đế quốc được thành lập, Hirata Tōsuke được Thiên hoàng bổ nhiệm làm thành viên của Viện Quý tộc vào ngày 29 tháng 9 và kiêm nhiệm chức vụ Chánh Văn phòng Thượng thư viện. Ông giữ chức vụ này từ năm 1894 đến năm 1898. Với vai trò này, ông đã góp phần hình thành `Chawakai` (茶話会), một phái trong Viện Quý tộc tập trung vào các thành viên được Thiên hoàng bổ nhiệm, củng cố vị thế của phái quan lại thân Yamagata.

3.1. Thành viên Viện Quý tộc

Sau khi được bổ nhiệm làm thành viên Viện Quý tộc vào năm 1890, Hirata Tōsuke đã nỗ lực thành lập hội phái `Chawakai` (茶話会) trong Viện, chủ yếu bao gồm các nghị sĩ được Thiên hoàng bổ nhiệm. Đây là một pháo đài vững chắc của phái quan lại thân Yamagata Aritomo.

3.2. Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Thương mại

Trong Nội các Katsura thứ nhất, Hirata Tōsuke nhậm chức Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Thương mại từ tháng 6 năm 1901 đến tháng 7 năm 1903 theo yêu cầu của Katsura Tarō. Trong nhiệm kỳ này, ông đã thúc đẩy việc thành lập các hội nghị thương mại, tiền thân của Phòng Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản ngày nay, với việc ban hành luật thành lập các hội nghị thương mại vào năm 1901. Hệ thống hội nghị thương mại này tiếp tục tồn tại cho đến năm 1927.

3.3. Bộ trưởng Bộ Nội vụ

Trong Nội các Katsura thứ hai, Hirata Tōsuke được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Bộ Nội vụ từ tháng 7 năm 1908 đến tháng 2 năm 1911. Trong bối cảnh lo ngại về sự trỗi dậy của các tư tưởng chủ nghĩa tự do và chủ nghĩa xã hội cũng như sự suy yếu của trật tự xã hội sau Chiến tranh Nga - Nhật, ông đã thúc đẩy việc ban hành `Boshin Shōsho` (戊申詔書 - Chiếu chỉ Boshin) vào năm 1908 như một chính sách kiểm soát tư tưởng. Đồng thời, trong lĩnh vực chính sách địa phương, ông đã đẩy mạnh Phong trào Cải thiện Địa phương.

Khi Sự kiện Đại nghịch xảy ra vào năm 1910, ông, với tư cách là Bộ trưởng Nội vụ, đã chỉ đạo việc bắt giữ các thủ phạm. Sau vụ hành quyết Kōtoku Shūsui và những người liên quan vào năm sau, ông đã nộp đơn từ chức cùng với Thủ tướng Katsura để chịu trách nhiệm, nhưng được Thiên hoàng Minh Trị giữ lại. Cùng năm đó, ông được phong tước Tử tước và gia nhập hàng ngũ Hoa tộc.

3.4. Thượng thư Bộ Nội vụ (Lord Keeper of the Privy Seal)

Vào tháng 9 năm 1922, Hirata Tōsuke nhậm chức Thượng thư Bộ Nội vụ và đồng thời được thăng tước Bá tước. Ông giữ chức vụ này cho đến tháng 3 năm 1925, khi ông từ chức vì bệnh tật. Trong giai đoạn này, ông cũng đã đóng góp đáng kể vào việc thành lập Nội các Kiyoura.

4.1. Vai trò là Cận thần của Yamagata Aritomo

Trong số các thân cận của Yamagata Aritomo, người đã xây dựng một "phe Yamagata" rộng lớn trong quân đội và hàng ngũ quan chức Bộ Nội vụ, Hirata được xem là một thành viên chủ chốt của phái quan lại, cùng với Kiyoura Keigo, Den Kenjirō, và Ōura Kanetake. Mối quan hệ này cho phép ông duy trì ảnh hưởng đáng kể trong các quyết sách của chính phủ.

Trong Nội các Yamagata thứ hai (1898), Hirata Tōsuke, với tư cách là Cục trưởng Cục Pháp chế, đã tham gia vào nhiều dự luật, bao gồm cả Luật Hợp tác xã Công nghiệp. Nội các này đã tìm cách làm hài hòa hoạt động nghị viện thông qua thỏa hiệp với Hiến Chính Đảng của Hoshi Tōru và thông qua dự luật tăng thuế địa tô. Tuy nhiên, sau đó, nội các đã thay đổi đường lối và sửa đổi Lệnh Bổ nhiệm Quan lại Dân sự, cản trở việc bổ nhiệm các thành viên đảng chính trị vào các chức vụ công. Vì Hirata đã tích cực tham gia vào việc sửa đổi này, ông đã bị Hiến Chính Đảng chỉ trích nặng nề.

5.1. Cải cách Nông nghiệp và Hợp tác xã Công nghiệp

Hirata Tōsuke đã tích cực tham gia vào các phong trào cải cách nông nghiệp địa phương, các chương trình hợp tác xã công nghiệp, và các dự án cứu trợ nghèo đói. Ông nỗ lực bảo vệ người dân nông thôn khỏi nền kinh tế lạm phát sau Chiến tranh Nga - Nhật và Chiến tranh thế giới thứ nhất. Ông đã thúc đẩy Luật Hợp tác xã Công nghiệp (産業組合法), góp phần vào việc tổ chức các hoạt động hợp tác trong nông nghiệp và công nghiệp.

5.2. Chính sách Hợp nhất Đền thờ

Chính sách Hợp nhất Đền thờ (神社合祀令) được ban hành lần đầu tiên dưới dạng huấn lệnh bởi Bộ trưởng Bộ Nội vụ Hara Kei trong Nội các Saionji thứ nhất vào năm 1906. Huấn lệnh này quy định tiêu chuẩn là một đền thờ cho mỗi làng hoặc thị trấn, nhưng có một biên độ linh hoạt đáng kể tùy theo điều kiện thực tế của địa phương. Mục đích của huấn lệnh là loại bỏ các ngôi đền nhỏ không rõ nguồn gốc hoặc không có nền tảng tài chính vững chắc, đồng thời bảo vệ các ngôi đền có lịch sử và ý nghĩa.

Tuy nhiên, Hirata Tōsuke, với tư cách là Bộ trưởng Bộ Nội vụ trong Nội các Katsura thứ hai, đã ra lệnh thúc đẩy mạnh mẽ huấn lệnh này và giao quyền quyết định về việc bảo vệ đền thờ cho các tỉnh trưởng. Hậu quả là, đặc biệt ở tỉnh Mie, nơi chính sách hợp nhất được thực hiện mạnh mẽ nhất, 90% tổng số đền thờ trong tỉnh đã bị bãi bỏ.

Chính sách hợp nhất này đã vấp phải sự phản đối từ các học giả và trí thức như Minakata Kumagusu và Yanagita Kunio. Mặc dù việc hợp nhất mạnh mẽ đã chấm dứt đột ngột vào khoảng năm 1910, nó đã gây ra những tác động nghiêm trọng đến văn hóa, phong tục và các lễ hội địa phương, dẫn đến việc mất đi nhiều giá trị di sản văn hóa truyền thống.

5.3. Phong trào Cải thiện Địa phương

Vào năm 1908, lo ngại về sự trỗi dậy của các tư tưởng tự do và xã hội chủ nghĩa cũng như tình hình xã hội lỏng lẻo sau Chiến tranh Nga-Nhật, Hirata Tōsuke đã chỉ đạo chính sách kiểm soát tư tưởng thông qua việc ban hành Chiếu chỉ Boshin. Đồng thời, ông thúc đẩy Phong trào Cải thiện Địa phương (地方改良運動) nhằm cải thiện cơ sở hạ tầng và đời sống xã hội ở các vùng nông thôn.

6.1. Hoạt động sau khi rời chức vụ

Vào tháng 12 năm 1912, sau khi Nội các Saionji thứ hai từ chức, Hirata được hội nghị Nguyên lão đề cử làm thủ tướng kế nhiệm, nhưng ông đã từ chối. Từ đó trở đi, ông không còn xuất hiện trên vũ đài chính trị công khai với tư cách thành viên nội các, nhưng vẫn giữ vững tầm ảnh hưởng của mình trong Viện Quý tộc và Hoàng cung, với tư cách là một nhân vật có trọng lượng của phe Yamagata, có vai trò chỉ sau các nguyên lão.

Khi Nội các Yamamoto thứ nhất, với Lập hiến Chính Hữu Hội là đảng cầm quyền, vướng vào vụ bê bối Sự kiện Siemens, `Chawakai` dưới sự lãnh đạo của Hirata cùng với hội phái Nghiên Cứu Hội do Kiyoura Keigo đứng đầu, đã thông qua việc cắt giảm 70 triệu yen ngân sách Hải quân, mâu thuẫn với Chúng Nghị viện đã giảm 30 triệu yen. Vụ việc không được giải quyết tại Hội đồng Lưỡng viện, dẫn đến việc ngân sách không được thông qua và Nội các Yamamoto phải từ chức. Tuy nhiên, ngay sau đó, khi Kiyoura nhận được Thiên hoàng ra lệnh thành lập nội các, Hải quân đã không cử Bộ trưởng Hải quân, khiến việc thành lập nội các thất bại (được gọi là Nội các Unagi-kō). Việc này gây ra sự bất hòa giữa hai hội phái, Nghiên Cứu Hội nghi ngờ Hirata ghen tị với Kiyoura và `Chawakai` đã phá hoại, nhưng Hirata hoàn toàn không liên quan đến những nghi ngờ này.

Ông cũng được yêu cầu nhậm chức Bộ trưởng Bộ Nội vụ trong Nội các Terauchi nhưng đã kiên quyết từ chối. Trong nội các này, ông đảm nhận các chức vụ như thành viên Hội đồng Điều tra Ngoại giao Lâm thời và Tổng tài Hội nghị Giáo dục Lâm thời.

6.2. Vai trò là Cố vấn Cấp cao

Với kinh nghiệm và tầm ảnh hưởng sâu rộng, Hirata Tōsuke đóng vai trò là một cố vấn cấp cao cho triều đình và giới chính trị. Việc ông từ chối lời đề nghị làm Thủ tướng vào năm 1912 cho thấy ông ưa thích vị trí điều hành hậu trường hơn là nắm giữ quyền lực công khai. Ông duy trì ảnh hưởng đáng kể trong Viện Quý tộc và Hoàng cung, được coi là một nhân vật có vị thế chỉ sau các nguyên lão.

7.1. Thông tin về cái chết

Hirata Tōsuke qua đời vào ngày 14 tháng 4 năm 1925 (tức năm Đại Chính thứ 14), ở tuổi 77, tại biệt thự của mình ở thành phố Zushi, tỉnh Kanagawa. Ông đã từ chức vào tháng 3 cùng năm do bệnh tật. Mộ phần của ông nằm tại chùa Gokokuji ở Otowa, phường Bunkyō, Tokyo. Phần tóc và móng của ông được an táng tại Hiruta, thành phố Ōtawara, tỉnh Tochigi, nơi có trang trại Kasamori mà ông tiếp quản việc quản lý từ Shinagawa Yajirō.

8.1. Đánh giá về sự nghiệp chính trị và xã hội

Hirata Tōsuke là một chính khách có ảnh hưởng lớn trong các thời kỳ Minh Trị và Taishō. Ông được ghi nhận với vai trò trong các cải cách pháp luật, đặc biệt là việc áp dụng luật pháp Đức vào hệ thống Nhật Bản, và đóng góp vào việc hình thành chế độ nội các. Ông cũng có công trong việc thúc đẩy các hợp tác xã công nghiệp và các sáng kiến cải thiện đời sống ở địa phương, nhằm bảo vệ người dân nông thôn khỏi những tác động tiêu cực của kinh tế.

Tuy nhiên, sự nghiệp của ông cũng gắn liền với phe phái Yamagata, một phe phái bảo thủ và quan liêu. Đặc biệt, chính sách Hợp nhất Đền thờ mà ông mạnh mẽ thúc đẩy khi còn là Bộ trưởng Bộ Nội vụ đã gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với văn hóa và phong tục địa phương, bị nhiều học giả chỉ trích. Việc ông tham gia vào các chính sách kiểm soát tư tưởng, như Chiếu chỉ Boshin, cũng cho thấy một khía cạnh bảo thủ trong sự nghiệp của ông, phản ánh nỗ lực kiểm soát các tư tưởng tự do và xã hội chủ nghĩa đang trỗi dậy. Mặc dù vậy, ảnh hưởng của ông vẫn duy trì đáng kể ngay cả sau khi rời các chức vụ chính thức, chứng tỏ ông là một nhân vật quyền lực đứng sau các quyết sách chính trị quan trọng.

9.1. Quan hệ gia đình và hậu duệ nổi bật

Gia đình của Hirata Tōsuke có nhiều mối liên hệ đáng chú ý:

• Ông là con trai thứ hai của Itō Norimichi, một thầy thuốc của phiên Yonezawa, và là con nuôi của Hirata Ryōhaku.
• Anh trai ông là Itō Sukenori, người kế thừa nghề y của gia đình.
• Con trai cả của ông là Hirata Eiji (松堂), một họa sĩ Nhật Bản và giáo sư tại Trường Mỹ thuật Tokyo (cũ), người đã kế thừa tước Bá tước của ông.
• Con trai thứ hai là Hirata Noboru, một phó đô đốc trong Hải quân Đế quốc Nhật Bản.
• Cháu trai (con của con trai cả Hirata Eiji) là Matsushita Masaharu, người đã kết hôn với con gái của Matsushita Kōnosuke và trở thành Chủ tịch thứ hai của Matsushita Electric Industrial (nay là Panasonic).
• Chắt của ông bao gồm:
  • Matsushita Masayuki, cố vấn đặc biệt của Panasonic và Chủ tịch Hội đồng quản trị Viện nghiên cứu PHP.
  • Hiro Matsushita (Hiroyuki), cựu tay đua và doanh nhân, Chủ tịch kiêm CEO của Swift Engineering và Swift Xi.
• Chắt của ông là Sekine Daisuke, người sáng lập Open Door.
• Cháu trai (con của anh trai Itō Sukenori) là Itō Chūta, một kiến trúc sư nổi tiếng, người đã thiết kế bệ tượng của ông.

10.1. Phong tước và các phần thưởng

Hirata Tōsuke đã được ban tặng nhiều vị trí trong hệ thống cấp bậc và huân chương trong suốt cuộc đời của mình:

;Cấp bậc quan lại

• Ngày 18 tháng 12 năm 1879: Chính thất vị
• Ngày 25 tháng 5 năm 1880: Tòng lục vị
• Ngày 1 tháng 5 năm 1882: Chính lục vị
• Ngày 20 tháng 10 năm 1884: Tòng ngũ vị
• Ngày 11 tháng 7 năm 1890: Tòng tứ vị
• Ngày 10 tháng 8 năm 1896: Chính tứ vị
• Ngày 10 tháng 11 năm 1900: Tòng tam vị
• Ngày 11 tháng 6 năm 1909: Chính tam vị
• Ngày 20 tháng 6 năm 1919: Tòng nhị vị
• Ngày 14 tháng 4 năm 1925: Chính nhị vị

;Huân chương và Danh hiệu

• Ngày 11 tháng 3 năm 1882: Huân chương Song Quang Mặt Trời mọc hạng năm
• Ngày 27 tháng 5 năm 1887: Huân chương Tiểu thụ Mặt Trời mọc hạng tư
• Ngày 26 tháng 12 năm 1890: Huân chương Bảo vật Thần thiêng hạng ba
• Ngày 9 tháng 3 năm 1894: Chương kỷ niệm Lễ kỷ niệm 25 năm kết hôn của Thiên hoàng
• Ngày 28 tháng 6 năm 1898: Huân chương Bảo vật Thần thiêng hạng hai
• Ngày 27 tháng 12 năm 1899: Huân chương Trọng Quang Mặt Trời mọc và một bộ cúp vàng
• Ngày 27 tháng 2 năm 1902: Được phong Nam tước
• Ngày 14 tháng 12 năm 1903: Huân chương Bảo vật Thần thiêng hạng nhất
• Ngày 1 tháng 4 năm 1906: Huân chương Đại Thụ Mặt Trời mọc
• Ngày 24 tháng 8 năm 1911: Được phong Tử tước
• Ngày 1 tháng 8 năm 1912: Chương kỷ niệm Hợp nhất Hàn Quốc
• Ngày 10 tháng 11 năm 1915: Chương kỷ niệm Đại lễ đăng quang
• Ngày 24 tháng 5 năm 1919: Huân chương Hoa Đồng Mặt Trời mọc Đại Thụ
• Ngày 25 tháng 9 năm 1922: Được phong Bá tước

11.1. Các công trình tưởng niệm

Một bức tượng của Hirata Tōsuke, được dựng vào năm 1921 tại Kudan-zaka Ushiga-fuchi, là tác phẩm của nhà điêu khắc Shinkai Taketarō, với bệ tượng do cháu trai (con của anh trai Sukenori) và kiến trúc sư Itō Chūta thiết kế. Vào năm 1996, bức tượng đã được di dời đến khuôn viên Học viện Hợp tác xã Trung ương ở Aihara-machi, thành phố Machida, Tokyo, để nhường chỗ cho việc xây dựng Bảo tàng Shōwa. Vào năm 2019, bức tượng đã được chuyển về quê hương của ông là thành phố Yonezawa.