Giáo hoàng Grêgôriô VII

1.1. Sinh ra và thời thơ ấu

Hildebrand sinh ra tại thị trấn Sovana, thuộc hạt Grosseto, ở phía nam Toscana, Ý, vào khoảng năm 1015-1020 hoặc 1023. Các nguồn tin khác nhau cho rằng ông có thể là con trai của một thợ rèn, Hildebrand Bonizi, hoặc xuất thân từ một gia đình quý tộc thấp.

1.2. Học vấn và những ảnh hưởng ban đầu

Khi còn trẻ, Hildebrand được gửi đến học ở Rôma tại tu viện Santa Maria trên đồi Aventino, nơi người chú của ông được cho là tu viện trưởng. Tại đây, ông được các thầy như Lawrence, Tổng giám mục xứ Amalfi, và Johannes Gratianus, người sau này trở thành Giáo hoàng Grêgôriô VI, dạy dỗ. Quá trình học tập này đã giúp ông tiếp thu kiến thức sâu rộng về thần học, giáo luật và triết học.

Khi Grêgôriô VI bị Hoàng đế Henri III phế truất tại Công đồng Sutri vào tháng 12 năm 1046 và bị đày đến Đức, Hildebrand đã đi theo ông đến Köln. Kinh nghiệm này đã hình thành quan điểm của ông về sự cần thiết phải có sự độc lập của Giáo hội khỏi sự can thiệp của các nhà cai trị thế tục. Một số nhà biên niên sử cho rằng Hildebrand đã chuyển đến Tu viện Cluny sau cái chết của Grêgôriô VI vào năm 1048, mặc dù việc ông tuyên bố đã trở thành một tu sĩ ở Cluny vẫn còn đang được tranh cãi. Tuy nhiên, ông đã được truyền cảm hứng sâu sắc bởi tinh thần cải cách của Tu viện Cluny, nơi tập trung vào việc canh tân đời sống giáo sĩ và kỷ luật giáo hội.

2.1. Phục vụ dưới các giáo hoàng tiền nhiệm

Năm 1049, Hildebrand trở lại Rôma cùng với Bruno xứ Toul, người sau đó được bầu làm giáo hoàng với tên Lêô IX. Lêô IX đã phong ông làm phó tế và bổ nhiệm làm quản trị viên giáo hoàng, giao phó nhiều nhiệm vụ quan trọng. Năm 1054, Lêô IX đã cử Hildebrand làm đặc sứ giáo hoàng đến Tours ở Pháp để giải quyết tranh cãi do Berengar xứ Tours tạo ra liên quan đến Bí tích Thánh Thể.

Sau cái chết của Lêô IX, Giáo hoàng Victor II đã tái khẳng định ông là đặc sứ. Người kế nhiệm Victor II là Giáo hoàng Stêphanô IX đã cử Hildebrand cùng với Anselm xứ Lucca đến Đức để tìm kiếm sự công nhận từ Hoàng hậu Agnes, nhiếp chính của Đế quốc. Mặc dù Stêphanô IX qua đời trước khi có thể trở lại Rôma, nhưng Hildebrand đã thành công trong nhiệm vụ này.

Từ năm 1058 đến 1059, ông được phong làm phó tế trưởng của Giáo hội Rôma và trở thành nhân vật quan trọng nhất trong việc quản lý giáo hoàng, có ảnh hưởng lớn đến các chính sách của Tòa Thánh.

2.2. Vai trò trong các cuộc bầu cử giáo hoàng và cải cách

Hildebrand đóng vai trò then chốt trong việc khắc phục cuộc khủng hoảng do giới quý tộc La Mã bầu ra Ngụy giáo hoàng Bênêđictô X. Nhờ sự hỗ trợ của Hoàng hậu Agnes, Bênêđictô X bị thay thế bởi Giám mục xứ Florence, Giáo hoàng Nicôla II. Hildebrand thậm chí đã đích thân chỉ huy 300 hiệp sĩ Norman do Richard I xứ Capua gửi đến để chinh phục lâu đài Galeria Antica, nơi Bênêđictô ẩn náu.

Ông tiếp tục là nhân vật có ảnh hưởng nhất đằng sau cuộc bầu cử Anselm xứ Lucca Trưởng làm Giáo hoàng Alexanđê II trong cuộc bầu cử giáo hoàng năm 1061. Giáo hoàng mới đã thúc đẩy chương trình cải cách do Hildebrand và những người ủng hộ ông đề ra. Trong những năm làm cố vấn giáo hoàng, Hildebrand có vai trò quan trọng trong việc hòa giải với Vương quốc Norman ở miền nam Ý, trong liên minh chống Đức với phong trào Pataria ở miền bắc Ý và trên hết là trong việc đưa ra một giáo luật trao cho các hồng y quyền độc quyền trong việc bầu cử giáo hoàng mới. Điều này được thể hiện rõ ràng trong Dictatus Papae (1075) của ông.

3.1. Bầu cử và chương trình cải cách

Vào ngày 21 tháng 4 năm 1073, sau cái chết của Alexanđê II, trong lúc tang lễ đang được cử hành tại Vương cung thánh đường Latêranô, một tiếng kêu lớn vang lên từ giáo sĩ và dân chúng: "Hãy để Hildebrand làm giáo hoàng!", "Thánh Phêrô đã chọn Hildebrand Phó tế trưởng!" Hildebrand lập tức bỏ trốn và ẩn mình một thời gian, qua đó thể hiện rằng ông đã từ chối cuộc bầu cử không theo giáo luật tại Vương cung thánh đường Liberiana. Cuối cùng, ông được tìm thấy tại Nhà thờ San Pietro in Vincoli và được các hồng y tập hợp bầu làm giáo hoàng với sự đồng ý của giáo sĩ Rôma, giữa những tiếng reo hò lặp đi lặp lại của dân chúng.

Vào thời điểm đó và từ đó đến nay, người ta vẫn tranh cãi liệu sự bùng nổ ủng hộ Hildebrand của giáo sĩ và dân chúng có hoàn toàn tự phát hay đã được lên kế hoạch trước. Theo Benizo, Giám mục xứ Sutri và là người ủng hộ Hildebrand, tiếng reo hò bắt đầu từ Hồng y Ugo Candidus, người đã vội vã lên bục giảng và bắt đầu tuyên bố với dân chúng. Rõ ràng là phương thức bầu cử của ông đã bị các đối thủ chỉ trích gay gắt. Tuy nhiên, Grêgôriô sau đó đã được xác nhận bằng một cuộc bầu cử thứ hai tại San Pietro in Vincoli.

Các bức thư giáo hoàng đầu tiên của Grêgôriô VII đã thừa nhận rõ ràng các sự kiện này và giúp làm dịu những nghi ngờ về cuộc bầu cử và sự phổ biến của ông. Vào ngày 22 tháng 5 năm 1073, Lễ Ngũ Tuần, ông đã nhận chức linh mục, và ông được tấn phong Giám mục và đăng quang giáo hoàng vào ngày 29 tháng 6, Lễ Ngai Thánh Phêrô.

Trong sắc lệnh bầu cử, những người bầu cử ông đã tuyên bố Grêgôriô VII là: "một người mộ đạo, một người mạnh mẽ về kiến thức nhân loại và thần thánh, một người yêu công bằng và lẽ phải, một người vững vàng trong nghịch cảnh và ôn hòa trong thịnh vượng, một người, theo lời Sứ đồ, có hành vi tốt, không tì vết, khiêm tốn, điềm đạm, trong sạch, hiếu khách, và một người cai quản tốt gia đình của mình; một người từ thời thơ ấu đã được nuôi dưỡng rộng lượng trong lòng Giáo hội Mẹ này, và nhờ công đức của cuộc đời mình đã được nâng lên chức phó tế trưởng. [...] Chúng tôi chọn Phó tế trưởng Hildebrand của chúng tôi làm giáo hoàng và người kế vị Sứ đồ, và từ nay về sau sẽ mang tên Grêgôriô" (22 tháng 4 năm 1073).

Những nỗ lực đầu tiên của Grêgôriô VII trong chính sách đối ngoại là hướng tới việc hòa giải với người Norman của Robert Guiscard, nhưng cuối cùng hai bên đã không gặp nhau. Sau một lời kêu gọi Thập tự chinh không thành công tới các vương công Bắc Âu, và sau khi nhận được sự hỗ trợ của các vương công Norman khác như Landulf VI xứ Benevento và Richard I xứ Capua, Grêgôriô VII đã có thể tuyệt thông Robert vào năm 1074.

Cùng năm đó, Grêgôriô VII đã triệu tập một Công đồng Lateran ở Cung điện Latêranô, lên án buôn thần bán thánh và tái khẳng định độc thân giáo sĩ cho các giáo sĩ của Giáo hội. Các sắc lệnh này tiếp tục được nhấn mạnh, dưới sự đe dọa tuyệt thông, vào năm sau (24-28 tháng 2). Đặc biệt, Grêgôriô đã ra lệnh rằng chỉ có Giáo hoàng mới có thể bổ nhiệm hoặc phế truất giám mục hoặc di chuyển họ từ giáo phận này sang giáo phận khác, một hành động sau này đã gây ra Tranh cãi về quyền tấn phong.

3.2. Nguyên tắc cốt lõi và tầm nhìn cho Giáo hội

Hành trình cả đời của Grêgôriô VII dựa trên niềm tin của ông rằng Giáo hội được Thiên Chúa thành lập và được giao nhiệm vụ bao trùm toàn nhân loại trong một xã hội duy nhất, nơi ý chí Thiên Chúa là luật duy nhất. Ông tin rằng, với tư cách là một thể chế thần thánh, Giáo hội tối cao hơn mọi cấu trúc của con người, đặc biệt là quốc gia thế tục. Hơn nữa, giáo hoàng, với vai trò là người đứng đầu Giáo hội, là Đại diện của Thiên Chúa trên trái đất, vì vậy không vâng lời ông đồng nghĩa với việc không vâng lời Thiên Chúa: hay nói cách khác, là sự bỏ đạo khỏi Kitô giáo.

Tuy nhiên, Grêgôriô VII, với tư cách là một chính trị gia muốn đạt được một số kết quả, trên thực tế đã phải áp dụng một quan điểm khác. Ông công nhận sự tồn tại của nhà nước như một sự sắp đặt của Thiên ý, mô tả sự cùng tồn tại của Giáo hội và nhà nước như một quy định thiêng liêng, và nhấn mạnh sự cần thiết của sự thống nhất giữa sacerdotium (quyền lực linh mục) và imperium (quyền lực đế chế). Nhưng trong bất kỳ thời kỳ nào, ông cũng không bao giờ nghĩ đến việc đặt hai quyền lực này ngang hàng; đối với ông, sự vượt trội của Giáo hội so với nhà nước là một sự thật không cần bàn cãi và ông chưa bao giờ nghi ngờ.

Ông mong muốn mọi vấn đề tranh chấp quan trọng đều được chuyển về Rôma; các kháng cáo phải được gửi đến chính ông; sự tập trung hóa quản lý giáo hội ở Rôma đương nhiên kéo theo việc cắt giảm quyền hạn của các giám mục. Vì những người này từ chối tự nguyện phục tùng và cố gắng khẳng định sự độc lập truyền thống của họ, nên thời kỳ giáo hoàng của ông đầy rẫy những cuộc đấu tranh chống lại các cấp bậc cao hơn của giáo sĩ.

Grêgôriô VII cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy và quy định khái niệm trường đại học hiện đại khi sắc lệnh giáo hoàng năm 1079 của ông ra lệnh thành lập các trường nhà thờ có quy định, sau này đã biến thành những trường đại học đầu tiên ở châu Âu.

Cuộc chiến để thiết lập quyền tối cao của giáo hoàng này gắn liền với sự ủng hộ của ông đối với độc thân giáo sĩ bắt buộc trong hàng giáo sĩ và cuộc tấn công của ông vào buôn thần bán thánh. Grêgôriô VII không phải là người giới thiệu việc độc thân của linh mục vào Giáo hội, nhưng ông đã chiến đấu với năng lượng lớn hơn so với những người tiền nhiệm. Năm 1074, ông ban hành một thông điệp, miễn trừ dân chúng khỏi sự vâng lời các giám mục cho phép linh mục có vợ. Năm sau, ông ra lệnh cho họ hành động chống lại các linh mục có vợ và tước bỏ thu nhập của những giáo sĩ này. Cả chiến dịch chống lại hôn nhân của linh mục và chiến dịch chống lại buôn thần bán thánh đều gây ra sự kháng cự rộng rãi.

4.1. Căng thẳng ban đầu và lần tuyệt thông thứ nhất

Trong hai năm sau khi Grêgôriô được bầu, Cuộc nổi dậy Saxon đã khiến Henri bận rộn hoàn toàn và buộc ông phải thỏa thuận với giáo hoàng bằng mọi giá. Vào tháng 5 năm 1074, Henri đã làm phép đền tội tại Nuremberg - trước sự hiện diện của các đặc sứ giáo hoàng - để chuộc lỗi vì vẫn duy trì tình bạn với các thành viên trong hội đồng của ông đã bị Grêgôriô cấm; ông đã tuyên thệ vâng lời và hứa hỗ trợ trong công cuộc cải cách Giáo hội. Tuy nhiên, ngay sau khi Henri đánh bại người Saxon tại Trận Langensalza thứ nhất vào ngày 9 tháng 6 năm 1075, ông đã cố gắng khẳng định lại quyền tối cao của mình ở miền bắc Ý. Henri đã gửi Bá tước Eberhard đến Lombardy để chống lại phong trào Pataria; bổ nhiệm giáo sĩ Tedald vào Tổng giáo phận Milan, giải quyết một vấn đề kéo dài và gây tranh cãi; và có những đề nghị với Công tước Norman Robert Guiscard.

Grêgôriô VII đã đáp lại bằng một bức thư gay gắt đề ngày 8 tháng 12 năm 1075, trong đó ông cáo buộc Henri vi phạm lời hứa và tiếp tục ủng hộ các cố vấn đã bị tuyệt thông. Đồng thời, giáo hoàng đã gửi một thông điệp bằng lời nói đe dọa không chỉ cấm đoán Giáo hội đối với hoàng đế, mà còn tước bỏ vương miện của ông.

Những yêu sách và lời đe dọa cao ngạo của giáo hoàng đã làm Henri và triều đình của ông tức giận, và câu trả lời của họ là Công đồng Worms (1076) được triệu tập vội vàng vào ngày 24 tháng 1 năm 1076. Trong các cấp cao hơn của giáo sĩ Đức, Grêgôriô có nhiều kẻ thù, và Hồng y Rôma Hugo Candidus, từng thân cận với Grêgôriô nhưng giờ là đối thủ của ông, đã vội vã đến Đức nhân dịp này. Candidus đã đọc một danh sách các cáo buộc chống lại giáo hoàng trước hội đồng, hội đồng đã quyết định rằng Grêgôriô đã mất quyền giáo hoàng. Trong một tài liệu đầy cáo buộc, các giám mục đã từ bỏ lòng trung thành của họ đối với Grêgôriô. Trong một tài liệu khác, Henri tuyên bố ông bị phế truất và yêu cầu người Rôma chọn một giáo hoàng mới.

Công đồng đã gửi hai giám mục đến Ý, những người sau đó đã thu được một đạo luật phế truất tương tự từ các giám mục Lombard tại công đồng Piacenza. Roland xứ Parma đã đối mặt với giáo hoàng với những quyết định này trước công đồng vừa mới tập hợp tại Vương cung thánh đường Latêranô. Lúc đầu, các thành viên đã sợ hãi, nhưng sau đó đã có một cơn bão thịnh nộ đến mức chỉ những lời lẽ xoa dịu của Grêgôriô mới cứu được mạng sống của sứ giả.

Vào ngày hôm sau, 22 tháng 2 năm 1076, Grêgôriô đã trọng thể tuyên bố án tuyệt thông chống lại Henri IV, tước bỏ phẩm giá vương giả của ông, và giải phóng thần dân của ông khỏi lời thề trung thành. Hiệu lực của bản án này hoàn toàn phụ thuộc vào thần dân của Henri, trên hết là các vương công Đức. Bằng chứng đương đại cho thấy việc tuyệt thông Henri đã gây ấn tượng sâu sắc cả ở Đức và Ý.

Ba mươi năm trước, Hoàng đế Henri III đã phế truất ba kẻ tranh giành ngôi giáo hoàng không xứng đáng, một công lao được Giáo hội và dư luận công nhận. Khi Henri IV lại cố gắng thực hiện thủ tục này, ông thiếu sự ủng hộ. Ở Đức có một cảm giác nhanh chóng và phổ biến ủng hộ Grêgôriô, củng cố các vương công chống lại lãnh chúa phong kiến của họ là Henri. Khi vào Lễ Ngũ Tuần hoàng đế triệu tập một hội đồng quý tộc để chống lại giáo hoàng, chỉ có một vài người đáp ứng. Trong khi đó, người Saxon đã chớp lấy cơ hội để đổi mới cuộc nổi dậy của họ, và phe chống hoàng gia ngày càng lớn mạnh từng tháng.

4.2. Đi bộ đến Canossa

Henri lúc này phải đối mặt với sự sụp đổ. Do sự kích động, vốn được Giám mục Altmann xứ Passau, đặc sứ giáo hoàng, nhiệt tình thúc đẩy, các vương công đã họp vào tháng 10 tại Trebur để bầu một nhà cai trị mới của Đức. Henri, người đang đóng quân tại Oppenheim ở bờ trái sông Rhine, chỉ thoát khỏi việc mất ngôi nhờ việc các vương công tập hợp không thể đồng ý về người kế vị ông. Tuy nhiên, sự bất đồng của họ chỉ làm trì hoãn phán quyết. Các vương công tuyên bố, Henri phải bồi thường và vâng phục Grêgôriô; và nếu ông vẫn bị cấm vào dịp kỷ niệm ngày ông bị tuyệt thông, ngai vàng của ông sẽ được coi là trống. Đồng thời mời Grêgôriô đến Augsburg để giải quyết xung đột.

Không thể chống lại các vương công và giáo hoàng cùng lúc, Henri nhận thấy ông phải xin Grêgôriô giải tội trước thời hạn quy định. Lúc đầu, ông cố gắng thông qua một phái đoàn, nhưng khi Grêgôriô từ chối những lời đề nghị của ông, ông đã đích thân đến Ý. Giáo hoàng đã rời Rôma và đã thông báo cho các vương công Đức rằng ông sẽ mong đợi sự hộ tống của họ vào ngày 8 tháng 1 năm 1077 đến Mantua. Sự hộ tống này đã không xuất hiện khi ông nhận được tin Henri đến Canossa, nơi Grêgôriô đã ẩn náu dưới sự bảo vệ của đồng minh thân cận của mình, Matilda xứ Toscana. Henri đã đi qua Burgundy (vùng), được người Lombard nhiệt tình chào đón, nhưng ông đã chống lại sự cám dỗ sử dụng vũ lực. Trong một bước ngoặt đáng kinh ngạc, hoàng đế đã làm nhục lòng kiêu hãnh của mình và hạ mình trong tuyết để làm phép đền tội trước giáo hoàng. Điều này ngay lập tức đảo ngược tình thế đạo đức, buộc Grêgôriô phải ban cho Henri sự tha thứ. Sự kiện Đi bộ đến Canossa nhanh chóng trở thành một huyền thoại.

Sự hòa giải chỉ được thực hiện sau các cuộc đàm phán kéo dài và những cam kết rõ ràng từ phía Henri, và Grêgôriô VII cuối cùng đã nhượng bộ một cách miễn cưỡng, xem xét những ý nghĩa chính trị. Nếu Grêgôriô VII ban sự tha thứ, đại hội các vương công ở Augsburg, nơi đã mời ông làm trọng tài, sẽ trở nên vô hiệu. Tuy nhiên, không thể từ chối việc tái nhập Giáo hội của người sám hối, và nhiệm vụ Kitô giáo của Grêgôriô VII đã lấn át lợi ích chính trị của ông. Việc bãi bỏ án cấm không ngụ ý một giải pháp thực sự, vì không có đề cập đến vấn đề chính giữa giáo hoàng và hoàng đế: đó là quyền tấn phong. Một cuộc xung đột mới là không thể tránh khỏi.

4.3. Xung đột tái diễn và lần tuyệt thông thứ hai

Việc tuân thủ án tuyệt thông của Henri IV đã được sử dụng làm cái cớ để hợp pháp hóa cuộc nổi dậy của các quý tộc Đức, vốn không kết thúc bằng việc ông được giải tội. Ngược lại, tại Forchheim vào tháng 3 năm 1077, họ đã bầu một nhà cai trị đối thủ là Công tước Rudolf xứ Schwaben, với các đặc sứ giáo hoàng tuyên bố thái độ trung lập của họ. Giáo hoàng Grêgôriô đã tìm cách duy trì thái độ này trong những năm tiếp theo, cân bằng hai phe có sức mạnh khá tương đương, mỗi phe cố gắng giành ưu thế bằng cách lôi kéo giáo hoàng về phía mình. Cuối cùng, việc ông không cam kết phần lớn đã làm mất lòng tin của cả hai bên. Cuối cùng, ông đã quyết định ủng hộ Rudolf xứ Schwaben sau chiến thắng của ông này tại Trận Flarchheim vào ngày 27 tháng 1 năm 1080. Dưới áp lực từ người Saxon, và bị thông tin sai lệch về ý nghĩa của trận chiến này, Grêgôriô đã từ bỏ chính sách chờ đợi của mình và một lần nữa tuyên bố án tuyệt thông và phế truất Henri vào ngày 7 tháng 3 năm 1080.

Tuy nhiên, lần này, sự khiển trách của giáo hoàng đã nhận được phản ứng rất khác so với bốn năm trước. Người ta cảm thấy rộng rãi rằng nó đã được tuyên bố một cách bất công và dựa trên những lý do phù phiếm, và thẩm quyền của nó bị đặt dấu hỏi. Hoàng đế, giờ đã có kinh nghiệm hơn, đã kịch liệt lên án án cấm là bất hợp pháp.

• Quan điểm phê phán: ** Nhiều người, bao gồm cả các học giả hiện đại, cho rằng việc Giáo hoàng Grêgôriô VII ra án tuyệt thông lần thứ hai đối với Henri IV vào năm 1080 là một hành động thiếu chính đáng và không hợp lý. Sau khi Henri IV đã sám hối tại Canossa và được giải tội, việc tái tuyệt thông ông trong bối cảnh cuộc nội chiến ở Đức, đặc biệt khi Giáo hoàng đã duy trì sự trung lập trong ba năm, bị coi là lạm dụng quyền lực giáo hoàng. Quyết định này không chỉ thiếu hiệu lực mà còn làm suy yếu vị thế của Giáo hoàng trong mắt nhiều người, vì nó dường như phục vụ mục đích chính trị hơn là đạo đức, gây ra sự chia rẽ sâu sắc và làm tổn hại đến mối quan hệ giữa Giáo hội và nhà nước.

Ông đã triệu tập một Công đồng Brixen, và vào ngày 25 tháng 6 năm 1080, ba mươi giám mục có mặt đã tuyên bố Grêgôriô bị phế truất, bầu tổng giám mục Guibert xứ Ravenna làm người kế nhiệm. Grêgôriô đã phản công vào ngày 15 tháng 10, ra lệnh cho giáo sĩ và giáo dân bầu một tổng giám mục mới thay thế Wibert "điên rồ" và "độc tài". Năm 1081, Henri đã mở cuộc xung đột chống lại Grêgôriô ở Ý. Hoàng đế lúc này đang ở vị thế mạnh hơn, khi mười ba hồng y đã bỏ rơi giáo hoàng, và hoàng đế đối thủ Rudolf xứ Schwaben qua đời vào ngày 16 tháng 10. Một ứng cử viên hoàng gia mới, Hermann xứ Luxembourg, đã được đưa ra vào tháng 8 năm 1081, nhưng ông không thể tập hợp phe giáo hoàng ở Đức, và quyền lực của Henri IV đang ở đỉnh cao.

4.4. Henri IV trả đũa và cuộc cướp phá La Mã

Matilda xứ Toscana, người ủng hộ quân sự chính của giáo hoàng, đã chặn các đội quân của Henri khỏi các lối đi phía tây qua Dãy núi Appennini, vì vậy ông phải tiếp cận Rôma từ Ravenna. Rôma đầu hàng vua Đức vào năm 1084, và Grêgôriô sau đó đã lui về Lâu đài Sant'Angelo. Grêgôriô từ chối chấp nhận những lời đề nghị của Henri, mặc dù sau này hứa sẽ giao Guibert làm tù nhân, nếu Giáo hoàng chỉ đồng ý trao vương miện hoàng đế cho ông ta. Tuy nhiên, Grêgôriô vẫn kiên quyết rằng Henri phải xuất hiện trước một công đồng và làm phép đền tội. Hoàng đế, trong khi giả vờ tuân theo những điều kiện này, đã cố gắng hết sức để ngăn chặn cuộc họp của công đồng. Tuy nhiên, một số ít giám mục đã tập hợp, và Grêgôriô một lần nữa tuyệt thông Henri.

Henri, khi nhận được tin này, lại tiến vào Rôma vào ngày 21 tháng 3 để đảm bảo rằng người ủng hộ ông, Tổng giám mục Guibert xứ Ravenna, được đăng quang làm Giáo hoàng Ngụy giáo hoàng Clement III vào ngày 24 tháng 3 năm 1084, người này sau đó đã trao vương miện hoàng đế cho Henri. Trong khi đó, Grêgôriô đã thành lập một liên minh với Robert Guiscard, người đã hành quân đến thành phố và buộc Henri phải trốn về phía Civita Castellana.

Grêgôriô VII đã được giải thoát nhờ sự can thiệp của Robert Guiscard và quân đội Norman của ông. Tuy nhiên, hành động giải phóng này lại dẫn đến một hậu quả bi thảm cho Rôma. Quân Norman, cùng với lính đánh thuê Saracen, đã tàn phá thành phố bằng một cuộc cướp phá và đốt phá khủng khiếp vào tháng 5 năm 1084. Các nhà thờ, vốn thường được sử dụng làm pháo đài tạm thời trong các cuộc xung đột, đã bị đốt cháy, gây ra thiệt hại nặng nề cho kiến trúc và dân cư Rôma. Sự phẫn nộ của dân chúng Rôma trước những hành động bạo lực và cướp bóc của quân Norman đã hướng về Giáo hoàng Grêgôriô VII, người được cho là đã mời họ đến. Điều này khiến vị thế của ông tại Rôma trở nên không thể duy trì.

4.5. Lưu vong và qua đời

Sau cuộc cướp phá Rôma, Grêgôriô VII, dưới áp lực từ sự phẫn nộ của dân chúng, đã buộc phải rời thành phố. Ông ban đầu rút về Monte Cassino, và sau đó đến lâu đài Salerno gần biển, nơi ông qua đời vào ngày 25 tháng 5 năm 1085. Có lẽ ông đã bị người Norman giam cầm tại Salerno. Ba ngày trước khi qua đời, ông đã rút lại tất cả các lệnh tuyệt thông mà ông đã tuyên bố, ngoại trừ những lệnh chống lại hai kẻ phạm tội chính-Henri và Guibert. Ông đã nói những lời nổi tiếng cuối đời: "Tôi đã yêu công lý và ghét sự bất công; vì vậy, tôi chết trong cảnh lưu đày."

5.1. Mối quan hệ với các cường quốc châu Âu khác

Grêgôriô VII đã cố gắng thiết lập và hàn gắn mối quan hệ với các nhà cai trị và vương quốc khác ở châu Âu.

5.2. Tuyên bố về quyền tối cao của giáo hoàng

Trong trường hợp của một số quốc gia, Grêgôriô VII đã cố gắng thiết lập quyền tối cao của Giáo hoàng và đảm bảo sự công nhận các quyền sở hữu mà ông tự khẳng định. Dựa trên "phong tục lâu đời", Corsica và Sardinia được cho là thuộc về Giáo hội Rôma. Tây Ban Nha, Hungary và Croatia cũng được tuyên bố là tài sản của Giáo hội, và một nỗ lực đã được thực hiện để thuyết phục Vua Đan Mạch giữ vương quốc của mình như một thái ấp từ giáo hoàng.

Trong việc xử lý chính sách giáo hội và cải cách giáo hội, Grêgôriô không đơn độc, mà tìm thấy sự hỗ trợ mạnh mẽ: ở Anh, Tổng giám mục Lanfranc xứ Canterbury là người thân cận nhất với ông; ở Pháp, người bảo vệ ông là Giám mục Hugo xứ Dié, người sau đó trở thành Tổng giám mục Lyon.

5.3. Quan hệ với các vùng đất Kitô giáo phía Đông

Grêgôriô, trên thực tế, đã thiết lập một số mối quan hệ với mọi quốc gia trong Kitô giáo; mặc dù những mối quan hệ này không phải lúc nào cũng hiện thực hóa những hy vọng giáo hội-chính trị liên quan đến chúng. Thư từ của ông mở rộng đến Ba Lan, Kiev Rus' và Bohemia. Ông đã không thành công trong việc đưa Armenia đến gần hơn với Rôma.

Grêgôriô đặc biệt quan tâm đến Đông La Mã. Sự chia rẽ giữa Rôma và Đế quốc Byzantine là một đòn giáng nặng nề đối với ông, và ông đã nỗ lực hết mình để khôi phục mối quan hệ thân thiện trước đây. Grêgôriô đã cố gắng liên lạc thành công với Hoàng đế Mikhael VII Doukas. Khi tin tức về các cuộc tấn công của người Hồi giáo vào các Kitô hữu ở Đông La Mã lan truyền đến Rôma, và những rắc rối chính trị của hoàng đế Byzantine gia tăng, ông đã thai nghén dự án về một cuộc viễn chinh quân sự lớn và kêu gọi các tín hữu tham gia vào việc giành lại Nhà thờ Mộ Thánh-báo trước Cuộc thập tự chinh thứ nhất. Trong nỗ lực tuyển mộ cho cuộc viễn chinh, ông đã nhấn mạnh sự đau khổ của các Kitô hữu Đông La Mã, lập luận rằng các Kitô hữu Tây La Mã có nghĩa vụ đạo đức phải đến giúp đỡ họ.

6.1. Tầm nhìn và mục tiêu cải cách

Cuộc đời của Grêgôriô VII dựa trên niềm tin sâu sắc rằng Giáo hội được Thiên Chúa thành lập và được giao nhiệm vụ bao trùm toàn nhân loại trong một xã hội duy nhất, nơi ý muốn thiêng liêng là luật duy nhất. Ông tin rằng, với tư cách là một thể chế thần thánh, Giáo hội tối cao hơn mọi cấu trúc của con người, đặc biệt là nhà nước thế tục; và rằng giáo hoàng, trong vai trò là người đứng đầu Giáo hội, là đại diện của Thiên Chúa trên trái đất, vì vậy không vâng lời ông có nghĩa là không vâng lời Thiên Chúa: hay nói cách khác, là một sự bỏ đạo khỏi Kitô giáo.

Tuy nhiên, Grêgôriô VII, với tư cách là một chính trị gia muốn đạt được một số kết quả, trên thực tế đã phải áp dụng một quan điểm khác. Ông thừa nhận sự tồn tại của nhà nước như một sự sắp đặt của Thiên ý, mô tả sự cùng tồn tại của Giáo hội và nhà nước như một quy định thiêng liêng, và nhấn mạnh sự cần thiết của sự thống nhất giữa sacerdotium và imperium. Nhưng trong bất kỳ thời kỳ nào, ông cũng sẽ không bao giờ mơ ước đặt hai quyền lực này ngang hàng; đối với ông, sự vượt trội của Giáo hội so với nhà nước là một sự thật không cần bàn cãi và ông chưa bao giờ nghi ngờ.

Ông mong muốn mọi vấn đề tranh chấp quan trọng đều được chuyển về Rôma; các kháng cáo phải được gửi đến chính ông; sự tập trung hóa quản lý giáo hội ở Rôma đương nhiên kéo theo việc cắt giảm quyền hạn của các giám mục. Vì những người này từ chối tự nguyện phục tùng và cố gắng khẳng định sự độc lập truyền thống của họ, nên thời kỳ giáo hoàng của ông đầy rẫy những cuộc đấu tranh chống lại các cấp bậc cao hơn của giáo sĩ.

6.2. Thực thi độc thân giáo sĩ và chống buôn thần bán thánh

Cuộc chiến này để thiết lập quyền tối cao của giáo hoàng gắn liền với việc ông ủng hộ việc độc thân giáo sĩ bắt buộc và cuộc tấn công của ông vào buôn thần bán thánh. Grêgôriô VII không phải là người giới thiệu việc độc thân của linh mục vào Giáo hội, nhưng ông đã chiến đấu với năng lượng lớn hơn so với những người tiền nhiệm. Năm 1074, ông đã ban hành một thông điệp, miễn trừ dân chúng khỏi sự vâng lời các giám mục cho phép linh mục có vợ. Năm sau, ông ra lệnh cho họ hành động chống lại các linh mục có vợ và tước bỏ thu nhập của những giáo sĩ này. Cả chiến dịch chống lại hôn nhân của linh mục và chiến dịch chống lại buôn thần bán thánh đều gây ra sự kháng cự rộng rãi.

6.3. Thúc đẩy các trường đại học

Grêgôriô VII đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy và quy định khái niệm về các trường đại học hiện đại. Sắc lệnh giáo hoàng năm 1079 của ông đã ra lệnh thành lập các trường nhà thờ có quy định, những trường này sau đó đã phát triển thành các trường đại học đầu tiên ở châu Âu.

8.1. Phong thánh và ý nghĩa lịch sử

Grêgôriô VII đã được Giáo hoàng Grêgôriô XIII phong chân phước vào năm 1584 và được Giáo hoàng Biển Đức XIII phong hiển thánh vào ngày 24 tháng 5 năm 1728. Ông được Giáo hội Công giáo kính nhớ vào ngày 25 tháng 5 hàng năm.

Tầm quan trọng của ông trong lịch sử Giáo hội Công giáo là rất lớn. Các cải cách của ông, đặc biệt là cuộc đấu tranh chống lại quyền tấn phong thế tục và tệ buôn thần bán thánh, đã củng cố đáng kể quyền lực và quyền tự trị của giáo hoàng. Ông đã nỗ lực làm trong sạch Giáo hội và tách biệt quyền lực giáo hội khỏi sự kiểm soát của nhà nước, góp phần định hình một Giáo hội tập trung hơn dưới quyền giáo hoàng.

8.2. Đánh giá tích cực

Các đánh giá tích cực về Grêgôriô VII nhấn mạnh những đóng góp của ông trong việc củng cố quyền lực giáo hoàng, cải cách Giáo hội và đổi mới tinh thần. Mặc dù bị coi là cứng rắn và đôi khi độc đoán, ông lại được nhiều người tin tưởng và phục vụ nhờ lòng nhiệt thành, sức mạnh đạo đức và niềm tin tôn giáo mãnh liệt. Ông đã kiên định với tầm nhìn về một Giáo hội độc lập, trong sạch và có thẩm quyền tối cao trong các vấn đề tinh thần.

8.3. Chỉ trích và tranh cãi

Mặc dù được tôn vinh là một vị thánh, Grêgôriô VII cũng phải đối mặt với nhiều lời chỉ trích và tranh cãi. Các đối thủ của ông, như Beno xứ Santi Martino e Silvestro, đã buộc tội ông về tội huyền thuật, tàn ác, chuyên quyền và báng bổ. Những lời buộc tội này được lặp lại bởi các đối thủ của Giáo hội Công giáo sau này, chẳng hạn như John Foxe.

Trong thời gian trị vì của mình, ông bị một số người tố cáo là đã sử dụng quyền lực giáo hoàng một cách độc đoán, đặc biệt là trong các cuộc xung đột với Hoàng đế Henri IV. Việc ông tái tuyệt thông Henri IV lần thứ hai vào năm 1080 bị nhiều người đương thời và các nhà sử học sau này đánh giá là thiếu chính đáng và là một sự lạm dụng quyền lực giáo hoàng, gây ra sự chia rẽ sâu sắc trong Đế quốc và làm tổn hại đến mối quan hệ giữa Giáo hội và nhà nước. Một số nhà sử học cũng cho rằng tham vọng của ông đã làm trầm trọng thêm sự chia rẽ với Đế quốc La Mã Thần thánh, góp phần dẫn đến các cuộc xung đột kéo dài trong thời Trung Cổ và các sự kiện như Thập tự chinh.

8.4. Ảnh hưởng lâu dài

Ảnh hưởng của Grêgôriô VII là lâu dài và sâu rộng. Ông đã tác động lớn đến sự phát triển của giáo luật và củng cố quyền lực của giáo hoàng, đặt nền móng cho quyền tối cao của giáo hoàng trong những thế kỷ sau. Các nguyên tắc về quyền tối cao của giáo hoàng được ông phác thảo trong Dictatus Papae (1075) bao gồm 27 mệnh đề, khẳng định quyền lực tuyệt đối của giáo hoàng trong cả các vấn đề tôn giáo và thế tục. Những mệnh đề này bao gồm: chỉ giáo hoàng Rôma mới xứng đáng được coi là vạn năng; chỉ ông mới có thể phế truất hoặc xá tội cho các giám mục; mọi ông hoàng phải hôn chân ông; ông có quyền cách chức các hoàng đế; không có công đồng chung nếu không phải do ông triệu tập; không ai có quyền thay đổi điều ông phán quyết; không ai được lên án một quyết định nào của Tòa thánh; Giáo hội Rôma chưa bao giờ sai lầm và sẽ không bao giờ có thể sai lầm; người nào không đứng về cùng một phía với Giáo hội Rôma thì không được coi như người trong đạo Thiên chúa; và giáo hoàng có quyền tháo lời thề trung thành cho thần dân với những ông hoàng bất xứng.

Grêgôriô VII đã khởi xướng "Cải cách Grêgôriô", một sự kiện quan trọng trong lịch sử Giáo hội, nhằm giải phóng giáo triều và toàn thể Giáo hội khỏi sự kiểm soát của nhà cầm quyền thế tục. Chống lại chủ nghĩa dân tộc không lành mạnh ở một số vùng, ông đã tái khẳng định sự hiệp nhất của toàn thể Giáo hội dựa trên Chúa Kitô và được thể hiện qua Giám mục Rôma, Đấng kế vị Thánh Phêrô. Những hành động của ông đã định hình vĩnh viễn mối quan hệ giữa quyền lực tinh thần và quyền lực thế tục ở châu Âu trong nhiều thế kỷ.