1. Tổng quan
Sir Geoffrey Rudolph Elton là một trong những nhà sử học hàng đầu chuyên về thời kỳ Tudor của Vương quốc Anh. Ông nổi tiếng với lý thuyết về "Cách mạng Chính phủ Tudor", trong đó ông nhấn mạnh vai trò của Thomas Cromwell trong việc thiết lập một bộ máy quan liêu hiện đại, thay thế cho cấu trúc chính quyền thời trung cổ. Elton còn được biết đến qua những tranh luận sôi nổi về phương pháp luận lịch sử, đặc biệt là sự bảo vệ mạnh mẽ của ông đối với quan điểm sử học thực chứng, khách quan của Leopold von Ranke và sự phản đối gay gắt chủ nghĩa hậu hiện đại trong nghiên cứu lịch sử. Quan điểm của ông đề cao vai trò của cá nhân và lịch sử chính trị, đồng thời phê phán mạnh mẽ các cách tiếp cận chủ nghĩa Marx trong sử học. Cuộc đời và sự nghiệp của ông gắn liền với việc định hình cách hiểu về chính quyền Tudor và các phương pháp nghiên cứu lịch sử trong thế kỷ 20.
2. Cuộc đời
Cuộc đời của Geoffrey Rudolph Elton chứng kiến sự chuyển đổi từ một đứa trẻ di cư từ Đức sang Anh để thoát khỏi sự đàn áp của Đức Quốc xã, đến việc trở thành một nhà sử học hàng đầu chuyên về thời kỳ Tudor của Vương quốc Anh.
2.1. Sinh ra và thời thơ ấu
Elton, tên khai sinh là Gottfried Rudolph Otto Ehrenberg, sinh ngày 17 tháng 8 năm 1921 tại Tübingen, Đức (khi đó thuộc Cộng hòa Weimar). Cha mẹ ông là các học giả Do Thái: Victor Ehrenberg và Eva Dorothea Sommer. Năm 1929, gia đình Ehrenberg chuyển đến Praha, Tiệp Khắc. Vào tháng 2 năm 1939, gia đình ông buộc phải rời khỏi Đức và tìm tị nạn tại Vương quốc Anh.
2.2. Giáo dục
Sau khi đến Anh, Ehrenberg tiếp tục con đường học vấn tại Trường Rydal, một ngôi trường theo hệ Giáo hội Giám lý ở Wales, bắt đầu từ năm 1939. Chỉ sau hai năm, ông đã trở thành giáo viên tại Rydal, đảm nhiệm vị trí trợ giảng môn toán học, lịch sử và tiếng Đức. Trong thời gian này, ông theo học các khóa học từ xa tại Đại học Luân Đôn và tốt nghiệp với bằng Cử nhân Lịch sử cổ đại vào năm 1943. Sau khi xuất ngũ, Elton tiếp tục học lịch sử cận đại tại University College London, hoàn thành bằng Tiến sĩ vào năm 1949. Ông bảo vệ luận án Tiến sĩ của mình, "Thomas Cromwell, Aspects of his Administrative Work", dưới sự hướng dẫn của J. E. Neale. Trong luận án này, Elton đã lần đầu tiên phát triển những ý tưởng mà sau này ông sẽ theo đuổi trong suốt phần đời còn lại.
2.3. Phát triển sự nghiệp ban đầu
Ehrenberg gia nhập Quân đội Anh vào năm 1943. Trong quân đội, ông phục vụ trong Binh chủng Tình báo và Trung đoàn Đông Surrey, tham gia Chiến tranh thế giới thứ hai với Quân đội số 8 của Anh tại Ý từ năm 1944 đến 1946 và đạt cấp bậc trung sĩ. Trong giai đoạn này, ông đã đổi tên tiếng Đức của mình thành Geoffrey Rudolph Elton để phù hợp hơn với bối cảnh Anh. Ông chính thức nhập quốc tịch Anh vào tháng 9 năm 1947.
3. Hoạt động và Thành tựu Chính
Sir Geoffrey Rudolph Elton đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong sự nghiệp học thuật của mình, từ vai trò giảng dạy đến các công trình nghiên cứu và hoạt động trong các tổ chức uy tín.
3.1. Sự nghiệp học thuật
Elton bắt đầu sự nghiệp giảng dạy tại Đại học Glasgow và sau đó, từ năm 1949, tại Clare College, Cambridge thuộc Đại học Cambridge. Ông được bổ nhiệm làm Giáo sư Lịch sử Hiện đại Hoàng gia (Regius Professor of Modern History) tại Đại học Cambridge từ năm 1983 đến 1988. Ông đã đào tạo nhiều học trò nổi tiếng, trong đó có John Guy, Diarmaid MacCulloch, Susan Brigden và David Starkey. Nhờ những đóng góp xuất sắc của mình, Elton đã được phong tước Hiệp sĩ vào năm 1986.
3.2. Các công trình và lý thuyết chính
Elton tập trung nghiên cứu chủ yếu về cuộc đời của Henry VIII của Anh nhưng cũng có những đóng góp đáng kể cho việc nghiên cứu về Elizabeth I của Anh. Ông nổi tiếng nhất với lập luận trong cuốn sách năm 1953 của mình, Cách mạng Chính phủ Tudor (The Tudor Revolution in Government), rằng Thomas Cromwell là tác giả của chính quyền quan liêu hiện đại, thứ đã thay thế chính quyền thời trung cổ dựa trên cơ cấu hộ gia đình. Trước những năm 1950, các nhà sử học đã đánh giá thấp vai trò của Cromwell, coi ông là một người hành động giáo điều, không hơn gì một đặc vụ của vị vua Henry VIII chuyên quyền. Tuy nhiên, Elton đã biến Cromwell thành nhân vật trung tâm trong cuộc cách mạng chính phủ Tudor.
Elton miêu tả Cromwell như một thiên tài chủ trì, hơn cả Vua, trong việc xử lý sự đoạn tuyệt với Rôma và các luật lệ, quy trình hành chính đã khiến Cải cách Anh giáo trở nên quan trọng. Elton viết rằng Cromwell chịu trách nhiệm chuyển hóa quyền lực tối cao của hoàng gia thành các điều khoản nghị viện bằng cách tạo ra các cơ quan chính phủ mới mạnh mẽ để quản lý đất đai của nhà thờ và loại bỏ hoàn toàn các đặc điểm trung cổ của chính quyền trung ương. Sự thay đổi đó diễn ra vào những năm 1530 và phải được coi là một phần của một cuộc cách mạng đã được lên kế hoạch. Về bản chất, Elton lập luận rằng trước Cromwell, vương quốc có thể được xem là tài sản riêng của nhà vua và hầu hết các công việc hành chính được thực hiện bởi các thuộc hạ trong triều đình của nhà vua chứ không phải bởi các văn phòng nhà nước riêng biệt. Cromwell, tể tướng của Henry từ năm 1532 đến 1540, đã đưa ra các cải cách hành chính nhằm phân định rõ ràng giữa triều đình của Vua và nhà nước, đồng thời tạo ra một chính phủ quan liêu hiện đại. Cromwell đã soi sáng vinh quang của triều đại Tudor đến những góc khuất nhất của Vương quốc và thay đổi căn bản vai trò của Nghị viện Anh cũng như hiệu lực của luật pháp. Elton lập luận rằng bằng cách chỉ đạo các cải cách như vậy, Cromwell đã đặt nền móng cho sự ổn định và thành công trong tương lai của Anh.
Ông đã phát triển các ý tưởng của mình trong tác phẩm bán chạy nhất năm 1955 của mình, Nước Anh dưới triều đại Tudor (England under the Tudors), cuốn sách đã trải qua ba lần tái bản, và các bài giảng Wiles của ông, mà ông đã xuất bản vào năm 1973 dưới tên Cải cách và Đổi mới: Thomas Cromwell và Khối Thịnh vượng chung (Reform and Renewal: Thomas Cromwell and the Common Weal).
3.3. Hoạt động tại các hội và tổ chức học thuật
Ngoài sự nghiệp giảng dạy và nghiên cứu, Elton còn tích cực tham gia vào các tổ chức học thuật hàng đầu. Ông giữ chức vụ thư ký xuất bản của Viện Hàn lâm Anh (British Academy) từ năm 1981 đến 1990 và làm chủ tịch của Hội Lịch sử Hoàng gia Anh (Royal Historical Society) từ năm 1972 đến 1976.
4. Tư tưởng và Quan điểm Lịch sử
Sir Geoffrey Rudolph Elton nổi bật với những quan điểm mạnh mẽ và phương pháp luận lịch sử kiên định, thường xuyên tham gia vào các cuộc tranh luận học thuật quan trọng trong thời đại của ông.
4.1. Quan điểm và Phương pháp luận Lịch sử
Elton là một người kiên quyết ủng hộ phương pháp luận lịch sử thực chứng, "khoa học" của thế kỷ 19, đặc biệt là quan điểm của Leopold von Ranke, đối lập với quan điểm của E. H. Carr. Cuốn sách năm 1967 của ông, Thực hành lịch sử (The Practice of History), phần lớn được viết để phản hồi cuốn Lịch sử là gì? (What is History?) năm 1961 của Carr. Ông là người bảo vệ mạnh mẽ các phương pháp lịch sử truyền thống và kinh hoàng trước chủ nghĩa hậu hiện đại, ông từng tuyên bố rằng: "Chúng ta đang chiến đấu vì cuộc sống của những người trẻ tuổi ngây thơ bị quỷ dữ cám dỗ, những kẻ tuyên bố mang đến những hình thức tư duy cao hơn, những sự thật và cái nhìn sâu sắc hơn - thực chất là chất kích thích trí tuệ. Bất kỳ sự chấp nhận nào đối với những lý thuyết này - dù là sự nhân nhượng nhẹ nhàng hay khiêm tốn nhất - đều có thể gây tử vong."
Các cựu học trò của ông, như John Guy, khẳng định rằng ông thực sự thể hiện một "khuynh hướng xét lại", được phản ánh trong công trình của ông về Thomas Cromwell, sự công kích của ông đối với quan điểm truyền thống của J. E. Neale về các nghị viện của Elizabeth I của Anh, và trong sự ủng hộ của ông đối với một tập hợp các nguyên nhân chính trị và ngẫu nhiên hơn cho Nội chiến Anh vào giữa thế kỷ 17. Năm 1990, Elton là một trong những nhà sử học hàng đầu đứng sau việc thành lập Hiệp hội Chương trình Lịch sử. Hiệp hội này chủ trương một chương trình lịch sử dựa trên kiến thức nhiều hơn trong trường học. Nó bày tỏ "sự bất an sâu sắc" về cách lịch sử đang được giảng dạy trong lớp học và nhận thấy rằng tính toàn vẹn của lịch sử đang bị đe dọa.
Elton coi nhiệm vụ của các nhà sử học là thu thập bằng chứng một cách thực nghiệm và phân tích khách quan những gì bằng chứng đó nói lên. Là một người theo chủ nghĩa truyền thống, ông rất coi trọng vai trò của các cá nhân trong lịch sử thay vì các lực lượng trừu tượng, phi cá nhân. Ví dụ, cuốn sách năm 1963 của ông, Cải cách châu Âu (Reformation Europe), phần lớn liên quan đến cuộc đối đầu giữa Martin Luther và Hoàng đế La Mã Thần thánh Karl V. Elton phản đối các nỗ lực liên ngành như kết hợp lịch sử với nhân học hoặc xã hội học. Ông coi lịch sử chính trị là loại hình lịch sử tốt nhất và quan trọng nhất. Elton không quan tâm đến những người tìm kiếm lịch sử để tạo ra các huyền thoại, để tạo ra các quy luật giải thích quá khứ, hoặc để tạo ra các lý thuyết như chủ nghĩa Marx.
4.2. Quan điểm Chính trị và Xã hội
Elton là một người ngưỡng mộ cuồng nhiệt Margaret Thatcher và Winston Churchill. Ông cũng là một người chỉ trích gay gắt các nhà sử học theo chủ nghĩa Marx, những người mà ông cho rằng đang đưa ra những cách diễn giải sai lệch nghiêm trọng về quá khứ. Đặc biệt, Elton phản đối ý tưởng cho rằng Nội chiến Anh là do những thay đổi kinh tế-xã hội trong thế kỷ 16 và 17, thay vào đó, ông lập luận rằng nó phần lớn là do sự thiếu năng lực của các vị vua Nhà Stuart.
5. Đời sống Cá nhân
Elton kết hôn với Sheila Lambert, một nhà sử học đồng nghiệp, vào năm 1952. Ông là anh trai của nhà nghiên cứu giáo dục Lewis Elton và là chú của con trai Lewis, diễn viên hài và nhà văn Ben Elton.
6. Cái chết
Sir Geoffrey Rudolph Elton qua đời do một cơn đau tim tại nhà riêng của ông ở Cambridge vào ngày 4 tháng 12 năm 1994.
7. Đánh giá và Ảnh hưởng
Sir Geoffrey Rudolph Elton để lại một di sản học thuật sâu sắc và có ảnh hưởng lớn đến lĩnh vực nghiên cứu lịch sử Tudor, mặc dù các lý thuyết của ông cũng phải đối mặt với nhiều phê bình và tranh cãi.
7.1. Đánh giá Tích cực
Đóng góp học thuật của Elton, đặc biệt là lý thuyết "Cách mạng Chính phủ Tudor" của ông, được đánh giá cao về tính đổi mới và sự sâu sắc. Dù lý thuyết này đã bị thách thức, nó vẫn có ảnh hưởng sâu rộng đến các cuộc thảo luận sau này về chính quyền Tudor, đặc biệt là về vai trò của Thomas Cromwell. Ông đã thay đổi cách nhìn của nhiều nhà sử học về giai đoạn quan trọng này trong lịch sử Anh.
7.2. Phê bình và Tranh cãi
Lý thuyết "Cách mạng Chính phủ Tudor" của Elton đã bị nhiều nhà sử học trẻ hơn thách thức rộng rãi và không còn được coi là một quan điểm chính thống tuyệt đối. Các ý kiến phê bình và tranh luận trong giới sử học chủ yếu xoay quanh mức độ thực sự của "cuộc cách mạng" mà ông đề xuất, liệu các thay đổi có diễn ra đột ngột và có kế hoạch như Elton miêu tả hay không. Các nhà sử học sau này thường có xu hướng nhìn nhận các cải cách hành chính dưới thời Tudor như một quá trình tiến hóa dần dần hơn là một cuộc cách mạng mang tính chất đột phá.
7.3. Ảnh hưởng đến các thế hệ sau
Mặc dù có những tranh cãi, các tác phẩm và tư tưởng của Elton đã có ảnh hưởng sâu sắc đến lĩnh vực học thuật sau này. Ông đã kích thích một làn sóng nghiên cứu mới về chính quyền Tudor và vai trò của Thomas Cromwell, khiến các nhà sử học phải xem xét lại các giả định trước đó. Nhiều học trò của ông đã trở thành những nhà sử học nổi tiếng, tiếp tục phát triển và đôi khi thách thức các lý thuyết của ông, nhưng luôn dựa trên nền tảng mà ông đã đặt ra. Điều này khẳng định di sản bền vững của Elton trong việc định hình cách diễn giải lịch sử và phương pháp nghiên cứu lịch sử ở Anh và xa hơn.
8. Danh mục Tác phẩm
- The Tudor Revolution in Government: Administrative Changes in the Reign of Henry VIII, Cambridge University Press, 1953.
- England Under The Tudors, London: Methuen, 1955, tái bản 1974, tái bản lần 3 năm 1991.
- The New Cambridge Modern History: Volume 2, The Reformation, 1520-1559, Cambridge: Cambridge University Press, 1958; tái bản lần 2 năm 1990.
- Star Chamber Stories, London: Methuen, 1958.
- The Tudor Constitution: Documents and Commentary, Cambridge University Press, 1960; tái bản lần 2 năm 1982.
- Henry VIII; An essay In Revision, London: Historical Association bởi Routledge & K. Paul, 1962.
- Cải cách châu Âu, 1517-1559 (Reformation Europe, 1517-1559), New York: Harper & Row, 1963.
- Thực hành lịch sử (The Practice of History), London: Fontana Press, 1967.
- Renaissance and Reformation, 1300-1640, do G.R. Elton biên tập, New York: Macmillan, 1968.
- The Body of the Whole Realm; Parliament and Representation in Medieval and Tudor England, Charlottesville: University Press of Virginia, 1969.
- England, 1200-1640, Ithaca: Cornell University Press, 1969.
- Modern Historians on British History 1485-1945: A Critical Bibliography 1945-1969, Methuen, 1969.
- Political History: Principles and Practice, London: Penguin Press/New York: Basic Books, 1970.
- Reform and Renewal: Thomas Cromwell and the Common Weal, Cambridge: Cambridge University Press, 1973.
- Policy and Police: the Enforcement of the Reformation in the Age of Thomas Cromwell, Cambridge University Press, 1973.
- Studies in Tudor and Stuart Politics and Government: Papers and Reviews, 1945-1972, 4 tập, Cambridge University Press, 1974-1992.
- Annual bibliography of British and Irish history, Brighton, Sussex [England]: Harvester Press/Atlantic Highlands, N.J.: Humanities Press cho Hội Lịch sử Hoàng gia, 1976.
- Reform and Reformation: England 1509-1558, London: Arnold, 1977.
- English Law In The Sixteenth Century : Reform In An Age of Change, London: Selden Society, 1979.
- (đồng tác giả với Robert Fogel) Which Road to the Past? Two Views of History, New Haven, CT: Yale University Press, 1983.
- F.W. Maitland, London: Weidenfeld and Nicolson, 1985.
- The Parliament of England, 1559-1581, Cambridge University Press, 1986.
- Return to Essentials: Some Reflections on the Present State of Historical Study, Cambridge University Press, 1991.
- Thomas Cromwell, Headstart History Papers (biên tập bởi Judith Loades), Ipswich, 1991.
- The English, Oxford: Blackwell, 1992.