1. Thời thơ ấu và giáo dục
Douglas McGregor lớn lên trong một gia đình ở Detroit, Michigan, và trải qua quá trình học vấn đa dạng từ kỹ thuật đến tâm lý học, định hình nền tảng tư duy quản lý của ông.
1.1. Thời thơ ấu và gia đình
Douglas Murray McGregor sinh ngày 6 tháng 9 năm 1906, tại Detroit, Michigan, là con trai của Murray James và Jessie Adelia McGregor. Khi còn nhỏ, ông thường xuyên tình nguyện tại các nhà tạm trú cho người vô gia cư, chơi piano và ca hát.
Thời trung học, McGregor làm việc cho doanh nghiệp gia đình, Viện McGregor (McGregor Institute). Viện này, ban đầu được gọi là Sứ mệnh dành cho Nam giới vô gia cư (Mission for Homeless Men), phục vụ cộng đồng người vô gia cư ở Detroit bằng các dịch vụ tâm linh và nghề nghiệp. Bác của McGregor, em trai của cha ông Murray, là nhà từ thiện nổi tiếng Tracy W. McGregor ở Detroit.
1.2. Học vấn
McGregor đã theo đuổi một hành trình học vấn đa dạng và liên tục. Ông lấy bằng Kỹ sư (Cơ khí) (B.E. (Mechanical)) từ Đại học Công nghệ Yangon (trước đây là Viện Công nghệ Rangoon). Sau đó, ông nhận bằng Cử nhân Nghệ thuật (BA) từ Đại học bang Wayne vào năm 1932. Ban đầu, McGregor từng bỏ học ở Wayne State để làm nhân viên trạm xăng ở Buffalo, New York, và đến năm 1930 đã trở thành quản lý khu vực. Tuy nhiên, sau đó ông đã quay lại trường học. Khi Viện McGregor nhận được một khoản tài trợ từ Sở Công trình Công cộng Detroit, McGregor trở lại Đại học bang Wayne để hoàn thành bằng cấp của mình vào năm 1932.
Tiếp nối, ông đạt bằng Thạc sĩ Nghệ thuật (MA) và Tiến sĩ (PhD) ngành tâm lý học tại Đại học Harvard lần lượt vào năm 1933 và 1935.
2. Sự nghiệp
Sự nghiệp của Douglas McGregor trải dài từ giảng dạy tại các trường đại học uy tín đến vị trí lãnh đạo trong lĩnh vực giáo dục, cho thấy sự đa năng và ảnh hưởng rộng lớn của ông.
2.1. Sự nghiệp học thuật
Sau khi giảng dạy tại Đại học Harvard, McGregor chuyển đến Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), nơi ông là một trong những giáo sư đầu tiên tại Trường Quản lý MIT Sloan. Ông cũng từng giảng dạy tại Viện Quản lý Ấn Độ Calcutta. Vào năm 1954, McGregor trở lại giảng dạy tại MIT và tiếp tục công việc này cho đến khi qua đời vào năm 1964.
2.2. Nhiệm kỳ Chủ tịch Đại học Antioch
Từ năm 1948 đến năm 1954, McGregor đảm nhiệm vị trí chủ tịch của Đại học Antioch ở Ohio, hiện được biết đến là Đại học Antioch Midwest. Trong nhiệm kỳ này, ông đã có những đóng góp quan trọng cho sự phát triển của trường. Sau đó, ông tiếp tục phục vụ với tư cách là thành viên Ban Quản trị Đại học Antioch Ohio.
3. Những đóng góp và tác phẩm chính
Douglas McGregor đã đưa ra những lý thuyết đột phá, đặc biệt là Lý thuyết X và Lý thuyết Y, đã định hình lại cách các nhà quản lý nhìn nhận và tương tác với nhân viên, đồng thời thúc đẩy một cách tiếp cận nhân văn hơn trong quản lý.
3.1. Mặt nhân văn của doanh nghiệp
Cuốn sách Mặt nhân văn của doanh nghiệp (The Human Side of Enterprise), xuất bản năm 1960, là tác phẩm nổi tiếng nhất của McGregor và có ảnh hưởng sâu rộng đến thực tiễn quản lý. Trong cuốn sách này, McGregor đã xác định hai cách tiếp cận để tạo ra một môi trường làm việc mà nhân viên được khuyến khích thông qua sự chỉ đạo và kiểm soát quyền lực, hoặc thông qua sự hội nhập và tự kiểm soát. Ông gọi hai cách tiếp cận này là Lý thuyết X và Lý thuyết Y. Cuốn sách này đã được bình chọn là cuốn sách quản lý có ảnh hưởng thứ tư của thế kỷ 20 trong một cuộc thăm dò ý kiến của các thành viên Học viện Quản lý.
3.2. Lý thuyết X và Lý thuyết Y
Lý thuyết X và Lý thuyết Y là những khái niệm trung tâm trong tư tưởng của Douglas McGregor, mô tả hai tập hợp giả định đối lập về bản chất và động cơ của con người trong môi trường làm việc. Ông cho rằng những giả định này của người quản lý sẽ quyết định phong cách quản lý của họ.
3.2.1. Bối cảnh và đặc điểm
Lý thuyết X và Lý thuyết Y được McGregor phát triển dựa trên những quan sát về hành vi con người và lý thuyết tâm lý học, đặc biệt là tháp nhu cầu Maslow của Abraham Maslow. Ông cho rằng người quản lý thường có những giả định cụ thể về bản chất con người và hành vi của nhân viên, và chính những giả định này sẽ định hình cách họ quản lý. McGregor giải thích rằng con người có những đặc điểm trái ngược nhau một cách cực đoan, ví dụ như sự hiền lành và thô lỗ, sự yêu thương và căm ghét, sự đồng cảm và sự gây rối. Các đặc điểm này được chia thành hai loại: X và Y. Lý thuyết X thể hiện cái nhìn tiêu cực về con người, trong khi Lý thuyết Y thể hiện cái nhìn tích cực.
3.2.2. Lý thuyết X
Lý thuyết X đưa ra những giả định tiêu cực về bản chất con người và động cơ làm việc. Theo Lý thuyết X:
- Con người về cơ bản không thích làm việc và sẽ cố gắng tránh né công việc nếu có thể.
- Do bản chất không thích làm việc, con người cần phải bị ép buộc, kiểm soát chặt chẽ, định hướng và thậm chí bị đe dọa bằng hình phạt để đạt được mục tiêu của tổ chức.
- Con người thích được chỉ đạo hơn là chịu trách nhiệm, có ít tham vọng và ưu tiên sự an toàn cá nhân hơn mọi thứ khác.
Phong cách quản lý dựa trên Lý thuyết X thường mang tính độc đoán và kiểm soát, tập trung vào sự giám sát chặt chẽ và sử dụng các biện pháp kỷ luật để đảm bảo nhân viên tuân thủ.
3.2.3. Lý thuyết Y
Lý thuyết Y đưa ra những giả định tích cực hơn về bản chất con người và động cơ làm việc. Theo Lý thuyết Y:
- Con người về cơ bản thích làm việc và coi nó là một phần tự nhiên của cuộc sống.
- Họ sẽ làm việc theo cam kết cá nhân mà không cần bị ép buộc hay kiểm soát để đạt được mục tiêu.
- Họ tự nhiên có trách nhiệm và tìm kiếm trách nhiệm trong công việc của mình.
- Việc áp dụng các giá trị nhân văn có thể được thực hiện thông qua việc đối xử bình đẳng và hào phóng với nhân viên.
Lý thuyết Y được coi là sự ứng dụng thực tiễn của trường phái tâm lý học nhân văn của Abraham Maslow vào quản lý khoa học.
Mặc dù Douglas McGregor thường được xem là người ủng hộ Lý thuyết Y, nhưng thực tế, ông không chỉ đơn thuần cổ vũ cho Lý thuyết Y là một phương pháp quản lý vượt trội. Như Edgar Schein đã giải thích trong lời giới thiệu cho cuốn sách Người quản lý chuyên nghiệp (The Professional Manager) của McGregor (xuất bản sau khi ông qua đời vào năm 1967): "Trong những lần tiếp xúc với Doug, tôi thường thấy ông ấy thất vọng vì Lý thuyết Y đã trở thành một tập hợp các nguyên tắc đơn nhất giống như Lý thuyết X - một sự khái quát hóa quá mức mà Doug đã đấu tranh... Tuy nhiên, ít độc giả nào muốn thừa nhận rằng nội dung cuốn sách của Doug đưa ra một quan điểm trung lập như vậy hoặc cách trình bày quan điểm của Doug là hoàn toàn khoa học."
Graham Cleverley trong cuốn sách Người quản lý và phép màu (Managers & Magic) (1971) cũng nhận xét: "...ông đã đặt ra hai thuật ngữ Lý thuyết X và Lý thuyết Y và sử dụng chúng để đặt tên cho hai tập hợp niềm tin mà một người quản lý có thể có về nguồn gốc hành vi con người. Ông chỉ ra rằng hành vi của người quản lý sẽ phần lớn được quyết định bởi những niềm tin cụ thể mà họ theo đuổi... McGregor hy vọng rằng cuốn sách của mình sẽ dẫn dắt các nhà quản lý nghiên cứu hai tập hợp niềm tin này, sáng tạo ra những niềm tin khác, kiểm tra các giả định cơ bản của chúng và phát triển các chiến lược quản lý có ý nghĩa dựa trên những quan điểm thực tế đã được kiểm chứng."
Tuy nhiên, Cleverley nhấn mạnh rằng điều đó đã không xảy ra: "Thay vào đó, McGregor được hiểu là người ủng hộ Lý thuyết Y như một đạo đức mới và vượt trội - một tập hợp các giá trị đạo đức mà nên thay thế những giá trị mà các nhà quản lý thường chấp nhận."
3.3. Các tác phẩm khác
Ngoài Mặt nhân văn của doanh nghiệp, Douglas McGregor còn là tác giả của một số tác phẩm quan trọng khác, góp phần mở rộng và làm sâu sắc thêm các ý tưởng của ông về quản lý và hành vi tổ chức. Hai tác phẩm nổi bật khác bao gồm:
- Lãnh đạo và động lực (Leadership and Motivation) (1966)
- Người quản lý chuyên nghiệp (The Professional Manager) (1967)
Cả hai cuốn sách này đều được xuất bản sau khi ông qua đời vào năm 1964. Đặc biệt, Người quản lý chuyên nghiệp đã xây dựng dựa trên những ý tưởng được trình bày trong cuốn sách đầu tiên của ông, đồng thời cung cấp thêm các khía cạnh về hành vi, xã hội và tâm lý học liên quan đến những ý tưởng trước đó.
4. Lĩnh vực nghiên cứu
Các nghiên cứu của Douglas McGregor tập trung vào lãnh đạo quản lý và cách các phong cách quản lý của cấp trên ảnh hưởng đến nhân viên. Cuốn sách Mặt nhân văn của doanh nghiệp năm 1960 của ông tập trung vào các cách tiếp cận lãnh đạo theo Lý thuyết X và Lý thuyết Y. Cuốn sách Người quản lý chuyên nghiệp năm 1967 của ông đã phát triển những ý tưởng trình bày trong cuốn sách đầu tiên, cùng với việc cung cấp các hàm ý về hành vi, xã hội và tâm lý học của các ý tưởng trước đó.
5. Đời tư
Douglas McGregor kết hôn ở tuổi 19. Ông có mối quan hệ rất thân thiết với Abraham Maslow, một nhà tâm lý học nổi tiếng khác. Trong các buổi học, McGregor có một phong cách giảng dạy rất thoải mái, điều này khiến sinh viên yêu thích các lớp học của ông. Ông thường gác chân lên bàn và vẫn giảng bài cùng lúc.
6. Qua đời
Douglas McGregor qua đời vào ngày 1 tháng 10 năm 1964, ở tuổi 58 tại Massachusetts.
7. Di sản và ảnh hưởng
Douglas McGregor đã để lại một di sản sâu sắc trong lĩnh vực quản lý hiện đại, giáo dục và xã hội. Các lý thuyết của ông vẫn tiếp tục được nghiên cứu và ứng dụng, đồng thời ông cũng được vinh danh thông qua nhiều hình thức tưởng niệm.
7.1. Ảnh hưởng đến các thực tiễn quản lý
Từ giữa những năm 1950, tập đoàn Procter & Gamble đã sử dụng Lý thuyết X và Lý thuyết Y để xây dựng các nhà máy ở Augusta, Georgia, thậm chí còn thuê McGregor để được hỗ trợ.
Warren Bennis, một chuyên gia về lãnh đạo, nhà nghiên cứu, tác giả và nhà giáo dục nổi tiếng, đã nhận xét về McGregor: "Giống như mọi nhà kinh tế học, dù biết hay không, đều chịu ơn Keynes, tất cả chúng ta, bằng cách này hay cách khác, đều là môn đệ của McGregor." Câu nói này nhấn mạnh tầm ảnh hưởng rộng lớn và lâu dài của McGregor đối với tư duy quản lý.
7.2. Vinh danh và tưởng niệm
Để vinh danh Douglas McGregor, vào năm 1964, Trường Học tập dành cho Người lớn và Trải nghiệm (School of Adult and Experiential Learning) tại Đại học Antioch đã được đổi tên thành "Trường McGregor" (McGregor School). Sau đó, trường được đổi tên thành "Đại học Antioch McGregor" và hiện tại là "Đại học Antioch Midwest".
Ngoài ra, Giải thưởng tưởng niệm Douglas McGregor (Douglas McGregor Memorial Award) được thành lập vào năm 1966 để công nhận một bài báo xuất sắc được công bố trên Tạp chí Khoa học Hành vi Ứng dụng (The Journal of Applied Behavioral Science).
8. Liên kết ngoài
- [https://archive.today/20121209022044/http://www.accel-team.com/human_relations/hrels_03_mcgregor.html Douglas McGregor - Theory X and Theory Y]
- [https://web.archive.org/web/20110808091958/http://www.envisionsoftware.com/articles/Theory_X.html Douglas McGregor - Comparison of Theory X versus Theory Y]
- [http://www.businessballs.com/mcgregor.htm Douglas McGregor - Theory X and Theory Y inc. diagrams]