1. Cuộc đời và Sự nghiệp ban đầu
Dennis Tito sinh ra tại Queens, New York. Ông đã theo học và phát triển sự nghiệp ban đầu trong lĩnh vực hàng không vũ trụ trước khi chuyển hướng sang lĩnh vực tài chính, nhưng vẫn giữ vững niềm đam mê với vũ trụ.
1.1. Thuở nhỏ và Giáo dục
Tito sinh ngày 8 tháng 8 năm 1940 tại Queens, Thành phố New York. Ông tốt nghiệp Trường Trung học Forest Hills ở Thành phố New York. Ông lấy bằng Cử nhân Khoa học về Phi hành học và Hàng không tại Đại học New York vào năm 1962 và bằng Thạc sĩ Khoa học về Kỹ thuật tại cơ sở vệ tinh của Viện Bách khoa Rensselaer ở Hartford, Connecticut vào năm 1964. Ông là thành viên của hội Psi Upsilon và nhận bằng tiến sĩ danh dự về kỹ thuật từ Viện Bách khoa Rensselaer vào ngày 18 tháng 5 năm 2002. Tito từng ấp ủ ước mơ trở thành phi hành gia nhưng không thể thực hiện do các yêu cầu về kinh nghiệm phi công vào thời điểm đó.
1.2. Sự nghiệp đầu tiên trong lĩnh vực hàng không vũ trụ
Sau khi tốt nghiệp, Tito làm việc tại Phòng thí nghiệm Sức đẩy Phản lực (JPL) của NASA với tư cách là một nhà khoa học. Tại đây, ông tham gia vào việc tính toán quỹ đạo cho các tàu thăm dò không người lái thuộc Chương trình Mariner, bao gồm nhiệm vụ của Mariner 4 tới Sao Hỏa vào năm 1965 và Mariner 5 tới Sao Kim vào năm 1967. Ông cũng tham gia vào dự án Mariner 9 vào năm 1971 trước khi rời JPL. Dù không trở thành phi hành gia, công việc của ông tại JPL đã giúp ông duy trì sự quan tâm sâu sắc đến việc khám phá không gian.
2. Sự nghiệp đầu tư
Sau khi rời NASA, Dennis Tito đã chuyển sang lĩnh vực tài chính và đạt được những thành công đáng kể, xây dựng một sự nghiệp đầu tư vững chắc.
2.1. Thành lập và Thành công của Wilshire Associates
Năm 1972, Dennis Tito thành lập Wilshire Associates, một công ty cung cấp dịch vụ quản lý đầu tư, tư vấn và công nghệ có trụ sở tại Santa Monica, California. Wilshire Associates đã trở thành một trong những công ty tư vấn đầu tư hàng đầu ở Mỹ, cung cấp dịch vụ cho các khách hàng quốc tế với tài sản lên tới 71.00 B USD. Tito được ghi nhận là người đã giúp phát triển phương pháp phân tích rủi ro thị trường bằng cách áp dụng các kỹ thuật định lượng mà ông đã sử dụng để xác định quỹ đạo của tàu vũ trụ tại JPL. Triết lý kinh doanh của ông nhấn mạnh việc sử dụng dữ liệu và phân tích khoa học để đưa ra các quyết định đầu tư. Bên cạnh sự nghiệp kinh doanh, ông còn hỗ trợ Nhà hát Opera Los Angeles và từng là thành viên hội đồng thành phố Los Angeles, trong đó có việc tạo điều kiện cho phán quyết của bang năm 1994 bảo vệ Hồ Mono khỏi việc chuyển hướng nước quá mức của thành phố. Năm 2020, Tito đã bán phần lợi ích của mình trong Wilshire Associates.
3. Các hoạt động không gian
Dennis Tito nổi tiếng nhất với vai trò tiên phong trong lĩnh vực du lịch không gian, thực hiện chuyến bay tự túc đầu tiên vào vũ trụ và sau đó theo đuổi các kế hoạch tham vọng khác.
3.1. Chuyến bay vũ trụ tự túc đầu tiên
Chuyến bay vào không gian của Dennis Tito vào năm 2001 đã đánh dấu một cột mốc quan trọng trong lịch sử du hành vũ trụ.
3.1.1. Quá trình chuẩn bị và tranh cãi
Kế hoạch bay vào vũ trụ của Tito ban đầu được sắp xếp thông qua công ty MirCorp. Ông được Cơ quan Vũ trụ Liên bang Nga chấp thuận làm ứng viên cho một chuyến bay thương mại. Tuy nhiên, chuyến bay của ông đã vấp phải sự chỉ trích từ NASA, đặc biệt là từ Daniel Goldin, Giám đốc NASA lúc bấy giờ, người cho rằng việc một du khách bay vào không gian là không phù hợp. Khi Tito đến Trung tâm Vũ trụ Johnson để huấn luyện bổ sung cho phân đoạn Mỹ của ISS, Robert D. Cabana, quản lý của NASA, đã từ chối ông và hai phi hành gia đồng nghiệp, tuyên bố: "...Chúng tôi sẽ không thể bắt đầu huấn luyện, bởi vì chúng tôi không sẵn lòng huấn luyện với Dennis Tito".
Để thực hiện chuyến bay, Tito đã cung cấp tài chính cho chương trình Mir của Nga đang gặp khó khăn về tài chính. Sau đó, một thỏa thuận đã được thực hiện với công ty du lịch không gian Space Adventures, Ltd.
3.1.2. Nhiệm vụ và trở về Trái Đất từ ISS
Dennis Tito đã tham gia vào nhiệm vụ Soyuz TM-32, phóng vào ngày 28 tháng 4 năm 2001. Tàu vũ trụ đã kết nối với Trạm Vũ trụ Quốc tế. Tito và các phi hành gia đồng nghiệp của ông đã ở trong không gian trong 7 ngày, 22 giờ, 4 phút và quay quanh Trái Đất 128 lần. Trong thời gian ở trên quỹ đạo, Tito đã thực hiện một số thí nghiệm khoa học mà ông cho rằng sẽ hữu ích cho công ty và công việc kinh doanh của mình.
Sau khi trở về từ không gian, ông đã làm chứng trước Ủy ban Thượng viện về Thương mại, Khoa học & Giao thông vận tải, Tiểu ban Khoa học, Công nghệ và Không gian, và Ủy ban Hạ viện về Khoa học, Tiểu ban Không gian & Hàng không trong phiên điều trần chung về "Chuyến bay Vũ trụ Con người Thương mại" vào ngày 24 tháng 7 năm 2003. Mười năm sau chuyến bay của mình, ông đã trả lời phỏng vấn BBC News về trải nghiệm này.
3.2. Các kế hoạch vũ trụ sau đó
Sau chuyến bay lịch sử đầu tiên, Dennis Tito vẫn tiếp tục theo đuổi các dự án vũ trụ đầy tham vọng.
3.2.1. Quỹ Inspiration Mars
Vào tháng 2 năm 2013, Tito đã công bố ý định thực hiện một chuyến bay vũ trụ được tài trợ tư nhân đến Sao Hỏa vào năm 2018. Ông tuyên bố rằng công nghệ cần thiết đã có sẵn và những vấn đề cần giải quyết chỉ là sự khắc nghiệt về tâm lý và thể chất cho phi hành đoàn trong chuyến đi dài 501 ngày. Tuy nhiên, vào tháng 11 năm 2013, Tito và các thành viên khác trong nhóm Inspiration Mars đã thừa nhận rằng kế hoạch của họ là bất khả thi nếu không có sự hỗ trợ và tài trợ đáng kể từ NASA. Kế hoạch này cuối cùng đã bị hủy bỏ vào năm 2015.
3.2.2. Chuyến bay quanh Mặt Trăng bằng tàu Starship của SpaceX
Vào ngày 12 tháng 10 năm 2022, SpaceX đã thông báo rằng Dennis Tito và vợ ông, Akiko Tito, sẽ là thành viên phi hành đoàn của chuyến bay thương mại thứ hai bằng tàu SpaceX Starship để bay quanh Mặt Trăng. Kế hoạch này thể hiện sự trở lại của ông với du hành không gian sau nhiều năm và là một bước tiến mới trong sự nghiệp khám phá vũ trụ của ông.
4. Đời tư
Cuộc sống cá nhân của Dennis Tito đã trải qua nhiều giai đoạn hôn nhân và ông cũng có những hoạt động công dân đáng chú ý.
Dennis Tito ly hôn với người vợ đầu tiên, Suzanne Tito, vào đầu những năm 1990. Họ kết hôn từ những năm 1970 và có hai người con. Suzanne từng là giám đốc tài chính của Wilshire Associates.
Tính đến năm 2011, Dennis kết hôn với Elizabeth Pavlova Tito, một nhà đầu tư người Nga và cựu sinh viên Đại học Stanford. Họ sống tại Pacific Palisades ở Los Angeles.
Từ năm 2016 đến 2019, Dennis kết hôn với Elizabeth TenHouten, một nữ doanh nhân, nhà thơ, tác giả và người mẫu.
Từ năm 2020, Dennis đã kết hôn với Akiko Tito, một kỹ sư, phi công và nhà đầu tư. Akiko sinh ra ở Tokyo, có bằng kinh tế và chuyển đến New York vào năm 1995. Cô đã có một con trước khi kết hôn với Dennis và quan tâm đến các chuyến bay không gian từ khi còn nhỏ.
Ngoài ra, trong những năm 1990, Tito được bổ nhiệm vào Hội đồng Ủy viên Bộ Nước và Điện Los Angeles, nơi ông đã tạo điều kiện cho phán quyết của bang năm 1994 bảo vệ Hồ Mono khỏi việc chuyển hướng nước quá mức của thành phố.
5. Di sản và Đánh giá
Dennis Tito đã để lại một di sản đáng kể trong lịch sử du hành vũ trụ, đồng thời cũng đối mặt với những lời phê bình và thách thức.
5.1. Vai trò tiên phong trong du lịch vũ trụ
Dennis Tito được rộng rãi công nhận là người tiên phong trong lĩnh vực du lịch không gian thương mại. Chuyến bay tự túc của ông vào năm 2001 đã chứng minh rằng không gian không chỉ dành riêng cho các nhà khoa học hay phi hành gia chính phủ, mà còn có thể tiếp cận được đối với những cá nhân có đủ tài chính và quyết tâm. Hành động này đã mở ra cánh cửa cho ngành công nghiệp du lịch không gian, khuyến khích các công ty tư nhân đầu tư vào việc phát triển các phương tiện và dịch vụ để đưa khách du lịch vào không gian. Ông được đánh giá là một biểu tượng của sự đổi mới và khao khát khám phá, truyền cảm hứng cho nhiều người về khả năng của con người trong việc vươn tới các vì sao.
5.2. Phê bình và Thách thức
Mặc dù được ca ngợi là người tiên phong, chuyến bay vũ trụ ban đầu của Dennis Tito cũng vấp phải những lời phê bình đáng kể, đặc biệt là từ NASA, cho rằng việc đưa một du khách vào không gian là không phù hợp và có thể ảnh hưởng đến an toàn của các nhiệm vụ khoa học. Đối với các kế hoạch vũ trụ sau này, như Quỹ Inspiration Mars, Tito cũng gặp phải những khó khăn và hạn chế lớn. Kế hoạch này đã không thể thực hiện được mà không có sự hỗ trợ đáng kể từ NASA, cho thấy những thách thức lớn về tài chính và công nghệ mà các dự án tư nhân quy mô lớn vẫn phải đối mặt. Những trải nghiệm này đã làm nổi bật những rào cản và sự phức tạp cố hữu trong việc mở rộng ranh giới của việc khám phá không gian.
6. Xem thêm
- Danh sách nhà du hành vũ trụ theo tên
- Phi hành gia
- Trạm Vũ trụ Quốc tế
- Soyuz (tàu vũ trụ)
- SpaceX Starship
- Sao Hỏa
- Phòng thí nghiệm Sức đẩy Phản lực