1. Thời niên thiếu và Bối cảnh
Ambrose Mandvulo Dlamini có một quá trình trưởng thành gắn liền với nguồn gốc hoàng gia và được đào tạo bài bản, đặt nền móng cho sự nghiệp sau này của ông.
1.1. Sinh và Gia đình
Ambrose Mandvulo Dlamini sinh ngày 5 tháng 3 năm 1968 tại Mbekelweni, thuộc Vùng Manzini của Eswatini. Ông là con trai của Tù trưởng Mandvulo. Gia đình ông có mối liên hệ sâu sắc với hoàng gia Eswatini; cụ nội của ông, Hoàng tử Malunge, là chú của Vua Sobhuza II. Dlamini đã kết hôn với Portia Thwala-Dlamini và họ có ba người con: Nosipho, Mihla và Tanele.
Theo truyền thống, các Thủ tướng của Eswatini luôn được chọn từ dòng dõi hoàng gia Gia tộc Dlamini. Ông nội của ông, Hoàng tử Magongo (còn được gọi là Makombane), là hậu duệ của Vua Dlamini IV (còn được gọi là Mbandzeni, trị vì từ năm 1875 đến 1889).
1.2. Giáo dục
Dlamini đã hoàn thành chương trình trung học tại Trường Trung học Salesian ở Manzini vào năm 1987. Sau đó, ông theo học tại Đại học Eswatini (trước đây là Đại học Swaziland), nơi ông tốt nghiệp với bằng Cử nhân Thương mại. Tiếp tục con đường học vấn, ông sang Hoa Kỳ và lấy bằng Thạc sĩ Quản trị Kinh doanh (MBA) tại Đại học Hampton ở Hampton, Virginia.
2. Sự nghiệp
Trước khi đảm nhiệm các chức vụ chính trị, Ambrose Dlamini đã có một sự nghiệp nổi bật trong lĩnh vực tài chính và viễn thông, nơi ông giữ nhiều vai trò lãnh đạo quan trọng.
2.1. Sự nghiệp Tài chính
Dlamini có hơn 18 năm kinh nghiệm trong ngành ngân hàng. Ông từng làm cố vấn tại nhiều ngân hàng, bao gồm Standard Bank. Từ năm 2003 đến năm 2010, ông giữ chức vụ Giám đốc điều hành của Nedbank, một trong những ngân hàng lớn nhất Nam Phi và khu vực.
2.2. Sự nghiệp Viễn thông
Sau thời gian hoạt động trong lĩnh vực tài chính, Dlamini chuyển sang ngành viễn thông. Từ năm 2010 đến năm 2018, ông là Giám đốc điều hành (CEO) của MTN Eswatini, một công ty con của tập đoàn viễn thông Nam Phi MTN Group. Trong nhiệm kỳ của mình tại MTN Eswatini, vào năm 2017, ông đã phê duyệt việc tài trợ cho Giải thưởng MTN SWAMA, một buổi lễ do Hiệp hội Nghệ thuật và Âm nhạc Eswatini (SWAMA) tổ chức, thể hiện sự ủng hộ của ông đối với ngành công nghiệp sáng tạo của đất nước.
3. Thủ tướng Eswatini
Nhiệm kỳ của Ambrose Dlamini trên cương vị Thủ tướng Eswatini được đánh dấu bằng những nỗ lực cải cách kinh tế, các chính sách cắt giảm chi tiêu và những tranh cãi liên quan đến việc bổ nhiệm ông.
3.1. Bổ nhiệm và Bối cảnh
Vào ngày 27 tháng 10 năm 2018, Vua Mswati III đã công bố tại một cuộc họp ở khu hoàng gia tại Lobamba rằng Ambrose Dlamini sẽ là Thủ tướng tiếp theo của đất nước, kế nhiệm Barnabas Sibusiso Dlamini đã qua đời vào tháng trước. Ông chính thức nhậm chức vào ngày 29 tháng 10 năm 2018. Tại thời điểm được bổ nhiệm, Dlamini không có bất kỳ kinh nghiệm nào trong chính phủ, và ông trở thành người đứng đầu chính phủ trẻ nhất trong lịch sử Eswatini.
Việc bổ nhiệm ông đã gây ra một số tranh cãi. Đại sứ Hoa Kỳ tại Eswatini, Lisa J. Peterson, đã gọi việc bổ nhiệm Dlamini là vi hiến, vì ông không phải là thành viên của Hạ viện Eswatini vào thời điểm đó. Vào tháng 11 năm 2018, Nội các thứ 11 của Eswatini đã được thành lập với 18 thành viên (12 nam, 6 nữ). Trong số đó có Themba N. Masuku làm Phó Thủ tướng, Thuli Dladla làm Bộ trưởng Ngoại giao và Hợp tác Quốc tế, và Công chúa Sikhanyiso Dlamini (con gái của Nhà vua) làm Bộ trưởng Thông tin, Truyền thông và Công nghệ.
3.2. Chính sách và Hoạt động Chính phủ
Với tư cách là Thủ tướng mới, Dlamini đã công bố kế hoạch "phục hồi kinh tế" cho đất nước. Để chuẩn bị cho kế hoạch này, ông đã cắt giảm các chi phí không cần thiết của chính phủ bằng cách tái sử dụng chiếc xe công vụ của người tiền nhiệm, cấm các chính trị gia và nhân viên chính phủ đi lại bằng khoang hạng nhất trên máy bay, và hạn chế các chuyến công tác quốc tế chính thức.
Vào năm 2019, ông phải bảo vệ quyết định của chính phủ về việc đình chỉ điều chỉnh chi phí sinh hoạt cho các nhân viên khu vực công, một động thái đã dẫn đến các cuộc biểu tình. Năm 2020, ông đã công bố các bài viết trên các ấn phẩm uy tín như Business Day và Financial Mail, trong đó ông phác thảo các kế hoạch phát triển kinh tế bằng cách cải thiện Chỉ số dễ dàng kinh doanh của đất nước và hỗ trợ đa dạng hóa kinh tế.
3.3. Đóng góp cho Y tế Công cộng
Ngoài các hoạt động kinh tế, Dlamini cũng tích cực tham gia vào lĩnh vực y tế công cộng. Ông là người đứng đầu Hội đồng HIV/AIDS Quốc gia của Eswatini và là người đứng đầu Cơ chế Điều phối Quốc gia của Eswatini cho Quỹ Toàn cầu phòng chống AIDS, Lao và Sốt rét.
3.4. Phê bình và Tranh cãi
Trong suốt nhiệm kỳ của mình, Ambrose Dlamini đã phải đối mặt với một số phê bình và tranh cãi. Việc bổ nhiệm ông làm Thủ tướng bị Đại sứ Hoa Kỳ Lisa J. Peterson chỉ trích là vi hiến, do ông không phải là thành viên của Hạ viện vào thời điểm đó. Ngoài ra, việc ông bảo vệ quyết định đình chỉ điều chỉnh chi phí sinh hoạt cho các công chức vào năm 2019 đã gây ra các cuộc biểu tình và sự bất mãn trong công chúng. Một số ý kiến cũng cho rằng quá trình bầu cử và bổ nhiệm ông không hoàn toàn dân chủ.
4. Đời tư
Ambrose Mandvulo Dlamini đã kết hôn với Portia Thwala-Dlamini. Họ có ba người con là Nosipho, Mihla và Tanele. Ông có mối quan hệ huyết thống chặt chẽ với hoàng gia Eswatini, với cụ nội là Hoàng tử Malunge, chú của Vua Sobhuza II. Ông nội của ông, Hoàng tử Magongo (còn gọi là Makombane), là hậu duệ của Vua Dlamini IV. Theo truyền thống, các Thủ tướng của Eswatini đều được chọn từ dòng dõi hoàng gia Dlamini.
5. Cái chết
Cái chết của Ambrose Dlamini vào cuối năm 2020 đã gây chấn động, đặc biệt là do nguyên nhân liên quan đến đại dịch COVID-19.
5.1. Nhiễm COVID-19 và Tử vong
Dlamini mắc bệnh tiểu đường. Ông được xác nhận dương tính với COVID-19 vào ngày 15 tháng 11 năm 2020, trong bối cảnh Đại dịch COVID-19 tại Eswatini. Tám ngày sau, vào ngày 23 tháng 11 năm 2020, ông phải nhập viện sau khi phát triển các triệu chứng nhẹ. Đầu tháng 12, ông được chuyển đến một bệnh viện ở Nam Phi để điều trị. Phó Thủ tướng Themba N. Masuku khi đó cho biết tình trạng của ông ổn định và đang đáp ứng tốt với điều trị.
Tuy nhiên, Ambrose Dlamini đã qua đời tại bệnh viện ở Nam Phi vào ngày 13 tháng 12 năm 2020, ở tuổi 52, do các biến chứng từ COVID-19. Ông là nguyên thủ quốc gia đầu tiên qua đời trong nhiệm kỳ vì đại dịch này. Theo Hiến pháp Eswatini, Themba Masuku được chỉ định làm Thủ tướng lâm thời trong thời gian tối đa ba tháng. Tuy nhiên, Masuku đã phục vụ gần bảy tháng, cho đến tháng 7 năm 2021, khi Vua Mswati III bổ nhiệm Cleopas Dlamini làm Thủ tướng mới.
6. Đánh giá và Tác động
Nhiệm kỳ ngắn ngủi của Ambrose Mandvulo Dlamini trên cương vị Thủ tướng Eswatini, dù chỉ kéo dài hơn hai năm, đã để lại những dấu ấn đáng kể và một di sản phức tạp. Việc bổ nhiệm ông, một doanh nhân trẻ tuổi không có kinh nghiệm chính trị, đã thể hiện mong muốn của nhà vua trong việc mang lại một luồng gió mới và tập trung vào phát triển kinh tế.
Dlamini được ghi nhận với những nỗ lực ban đầu nhằm ổn định nền kinh tế Eswatini và cải thiện môi trường kinh doanh. Các chính sách cắt giảm chi tiêu công và kế hoạch phục hồi kinh tế của ông đã cho thấy một cách tiếp cận thực tế để giải quyết các thách thức tài chính của đất nước. Tuy nhiên, nhiệm kỳ của ông cũng không tránh khỏi những tranh cãi, đặc biệt là về tính hợp hiến của việc bổ nhiệm và các cuộc biểu tình của công chức liên quan đến vấn đề lương.
Cái chết đột ngột của ông do COVID-19 không chỉ là một mất mát lớn đối với Eswatini mà còn mang ý nghĩa biểu tượng toàn cầu, khi ông trở thành nguyên thủ quốc gia đầu tiên qua đời vì đại dịch. Sự ra đi của ông đã làm nổi bật mức độ nghiêm trọng của COVID-19 và tác động của nó đối với mọi tầng lớp xã hội, bao gồm cả giới lãnh đạo. Di sản của Dlamini đối với Eswatini gắn liền với những nỗ lực cải cách kinh tế chưa hoàn thành và một nhiệm kỳ bị cắt ngắn bởi một sự kiện y tế toàn cầu chưa từng có.