1. Tổng quan
Aliou Cissé (Aliou CisséXít-xêFrench; sinh ngày 24 tháng 3 năm 1976) là một cựu cầu thủ bóng đá chuyên nghiệp và huấn luyện viên người Sénégal. Ông được biết đến rộng rãi với vai trò đội trưởng của đội tuyển Sénégal đã lọt vào trận Chung kết Cúp bóng đá châu Phi 2002 và là huấn luyện viên Sénégal đầu tiên giành chức vô địch giải đấu này vào năm 2022, sau khi đã lọt vào trận chung kết năm 2019. Là một tiền vệ phòng ngự, đôi khi ông cũng thi đấu ở vị trí trung vệ. Cissé đã dẫn dắt đội tuyển quốc gia Sénégal từ năm 2015 đến năm 2024, một nhiệm kỳ nổi bật với những thành công vang dội và dấu ấn cá nhân sâu sắc.
2. Tiểu sử và nền tảng ban đầu
Aliou Cissé sinh ra tại Ziguinchor, Sénégal. Khi mới chín tuổi, ông đã cùng gia đình chuyển đến Paris, Pháp, nơi ông lớn lên với giấc mơ được khoác áo câu lạc bộ Paris Saint-Germain.
3. Sự nghiệp cầu thủ
Sự nghiệp cầu thủ chuyên nghiệp của Aliou Cissé kéo dài từ năm 1994 đến năm 2009, với thời gian thi đấu tại nhiều câu lạc bộ ở Pháp và Anh, cũng như đảm nhận vai trò đội trưởng quan trọng tại đội tuyển quốc gia Sénégal.
3.1. Sự nghiệp cấp câu lạc bộ
Cissé đã thi đấu cho một số câu lạc bộ lớn ở Pháp và Anh, nơi ông để lại dấu ấn về lối chơi phòng ngự chắc chắn.
3.1.1. Sự nghiệp tại các câu lạc bộ Pháp
Cissé bắt đầu sự nghiệp tại câu lạc bộ Lille vào năm 1994. Sau đó, ông chuyển sang Sedan và tiếp theo là Paris Saint-Germain (PSG). Trong mùa giải 1999-2000, ông là thành viên của đội Paris Saint-Germain giành vị trí á quân tại Giải vô địch Quốc gia Pháp. Ông cũng đã ra sân bốn trận tại UEFA Champions League 2000-01. Tuy nhiên, ông dần mất vị trí chính thức và trải qua phần lớn mùa giải 2001-02 dưới dạng cho mượn tại Montpellier. Sau hai năm thi đấu ở Anh, Cissé trở lại Sedan vào tháng 11 năm 2006. Đến tháng 9 năm 2008, ông ký hợp đồng với đội bóng Ligue 2 là Nîmes. Ông chỉ thi đấu bảy trận trong mùa giải 2008-09 trước khi giải nghệ ở tuổi 33.
3.1.2. Sự nghiệp tại các câu lạc bộ Anh và tranh cãi chuyển nhượng
Sau màn trình diễn xuất sắc tại Giải vô địch bóng đá thế giới 2002, Cissé chuyển đến câu lạc bộ Birmingham City của Anh vào mùa giải 2002-03, mùa giải đầu tiên của họ tại Premier League. Ông có trận ra mắt câu lạc bộ trong trận mở màn mùa giải gặp Arsenal nhưng đã bị truất quyền thi đấu. Dù chiếc thẻ đỏ sau đó đã được hủy bỏ, ông vẫn phải nhận năm thẻ vàng trong sáu trận đấu tiếp theo và tổng cộng mười thẻ vàng trước khi bước sang năm mới. Mùa giải của ông bị rút ngắn do chấn thương vào tháng 2, khiến ông phải nghỉ thi đấu hết mùa.
Vào tháng 7 năm 2003, Cissé trở lại tập luyện tiền mùa giải muộn, khiến huấn luyện viên Steve Bruce phải đưa ông vào danh sách chuyển nhượng. Dù sau đó Cissé đã lấy lại được vị trí trong đội hình chính, mối quan hệ của ông với Bruce tiếp tục xấu đi. Sau lễ Giáng Sinh, Cissé chỉ ra sân thêm ba trận trong mùa giải đó. Cuối mùa, ông ký hợp đồng hai năm với Portsmouth với giá 300.00 K GBP, mặc dù có nhiều tin đồn liên quan đến việc chuyển nhượng sang đối thủ cùng Premier League là Bolton Wanderers.
Vụ chuyển nhượng này, cùng với một số vụ khác, đã được đưa vào Báo cáo Stevens công bố vào tháng 6 năm 2007, trong đó nêu lên những lo ngại về tham nhũng trong bóng đá Anh. Về trường hợp của Cissé, báo cáo nêu rõ: "Người đại diện Willie McKay đã đại diện cho Portsmouth trong vụ chuyển nhượng Cissé và [...] cuộc điều tra chưa sẵn sàng để khẳng định các vụ chuyển nhượng này ở giai đoạn hiện tại".
3.2. Sự nghiệp thi đấu quốc tế
Với vai trò quan trọng trong đội tuyển quốc gia Sénégal, Cissé đã ghi dấu ấn mạnh mẽ tại các giải đấu lớn, đặc biệt là Giải vô địch bóng đá thế giới 2002 và Cúp bóng đá châu Phi.
3.2.1. Giải vô địch bóng đá thế giới 2002
Cissé là đội trưởng của đội tuyển quốc gia Sénégal tại Giải vô địch bóng đá thế giới 2002 được tổ chức tại Nhật Bản và Hàn Quốc. Đây là lần đầu tiên Sénégal tham dự Giải vô địch bóng đá thế giới. Trong trận đấu mở màn, Sénégal đã tạo nên cú sốc lớn khi giành chiến thắng 1-0 trước đương kim vô địch Pháp. Tại bảng đấu khó khăn cùng với Đan Mạch và Uruguay, Sénégal đã hòa cả hai đối thủ này với tỉ số lần lượt là 1-1 và 3-3, qua đó giành quyền vào vòng 16 đội với tư cách là đội nhất bảng H.
Trong trận đấu tại vòng 16 đội, Sénégal đã đánh bại Thụy Điển với tỉ số 2-1 bằng bàn thắng vàng của Henri Camara trong hiệp phụ, trở thành đội bóng châu Phi thứ hai trong lịch sử lọt vào tứ kết một kỳ World Cup, sau Cameroon tại World Cup 1990. Tuy nhiên, tại tứ kết, họ đã để thua Thổ Nhĩ Kỳ 0-1 bằng bàn thắng vàng của İlhan Mansız ở phút thứ 4 của hiệp phụ đầu tiên, chính thức kết thúc hành trình kỳ diệu của mình.
3.2.2. Tham gia Cúp bóng đá châu Phi
Cissé cũng là thành viên của đội tuyển Sénégal giành vị trí á quân tại Cúp bóng đá châu Phi 2002. Tuy nhiên, trong trận chung kết gặp Cameroon, ông là một trong những cầu thủ đá hỏng luân lưu, khiến Sénégal thua cuộc trong loạt sút luân lưu và bỏ lỡ chức vô địch.
4. Sự nghiệp huấn luyện viên
Sau khi giải nghệ cầu thủ, Aliou Cissé chuyển sang sự nghiệp huấn luyện viên và nhanh chóng trở thành một nhân vật chủ chốt trong bóng đá Sénégal, đặc biệt là với đội tuyển quốc gia.
4.1. Các vai trò huấn luyện ban đầu
Vào đầu năm 2012, Cissé được bổ nhiệm làm huấn luyện viên tạm quyền cho đội tuyển Sénégal sau khi Amara Traoré bị sa thải. Từ năm 2012 đến 2013, ông làm trợ lý huấn luyện viên cho đội tuyển U-23 quốc gia Sénégal, trước khi trở thành huấn luyện viên trưởng của đội U-23 từ năm 2013 đến 2015. Trong giải đấu Đại hội Thể thao Pháp ngữ năm 2013, ông đã dẫn dắt đội U-23 quốc gia Sénégal.
4.2. Huấn luyện viên trưởng đội tuyển quốc gia Sénégal (2015-2024)
Vào đầu tháng 3 năm 2015, Aliou Cissé chính thức được bổ nhiệm làm huấn luyện viên trưởng của đội tuyển quốc gia Sénégal, thay thế cho Alain Giresse sau Cúp bóng đá châu Phi 2015. Dưới sự dẫn dắt của ông, đội tuyển Sénégal đã đạt được nhiều thành công lịch sử, vượt qua những thử thách để vươn tới đỉnh cao bóng đá châu Phi.
4.2.1. Giải vô địch bóng đá thế giới 2018
Vào ngày 10 tháng 11 năm 2017, đội tuyển Sénégal đã giành quyền tham dự Giải vô địch bóng đá thế giới 2018 sau chiến thắng 2-0 trước Nam Phi. Cissé trở thành huấn luyện viên trẻ nhất (42 tuổi) và là huấn luyện viên da đen duy nhất tại giải đấu này.
Tại World Cup 2018, Sénégal nằm ở bảng H cùng với Ba Lan, Colombia và Nhật Bản. Cissé đánh giá bảng đấu này là "cân bằng nhưng khó khăn". Mặc dù không thua trận nào và có cùng số điểm, số bàn thắng, số bàn thua với Nhật Bản, Sénégal đã bị loại ở vòng bảng do kém chỉ số fair-play (nhận nhiều thẻ vàng hơn). Đây là lần đầu tiên trong lịch sử Giải vô địch bóng đá thế giới, một đội tuyển bị loại dựa trên chỉ số fair-play. Cissé đã bình luận: "Đây là một trong những quy tắc. Chúng tôi phải tôn trọng nó. Tất nhiên, chúng tôi muốn bị loại theo cách khác. Đó là một ngày buồn đối với chúng tôi, nhưng chúng tôi biết đây là quy định."
Huấn luyện viên Vahid Halilhodžić của Nhật Bản từng nhận xét rằng đội tuyển Sénégal có nhiều cầu thủ cao lớn. Cissé đáp lại rằng: "Trong bóng đá, không có gì là chắc chắn. Đơn giản là phải thảo luận và đưa ra nhiều quyết định."
4.2.2. Thành công tại Cúp bóng đá châu Phi
Cissé đã dẫn dắt Sénégal tại Cúp bóng đá châu Phi 2019, giúp đội bóng lần đầu tiên kể từ năm 2002 (giải đấu mà Cissé từng tham gia với tư cách đội trưởng) lọt vào trận chung kết. Tuy nhiên, Sénégal đã để thua Algérie 0-1 trong trận chung kết, bỏ lỡ cơ hội giành danh hiệu lớn đầu tiên.
Vào tháng 2 năm 2019, Liên đoàn bóng đá Sénégal (FSF) đã gia hạn hợp đồng với Cissé và ban huấn luyện của ông đến tháng 8 năm 2021.
Vào ngày 6 tháng 2 năm 2022, Cissé đã dẫn dắt Sénégal giành chiến thắng tại Cúp bóng đá châu Phi 2021. Trong trận chung kết, họ đánh bại Ai Cập 4-2 trong loạt sút luân lưu để giành chức vô địch đầu tiên trong lịch sử. Thành công này đã giúp ông "chuộc lại lỗi lầm" sau hai lần thất bại trước đó trong các trận chung kết.
4.2.3. Giải vô địch bóng đá thế giới 2022 và việc miễn nhiệm
Tại Giải vô địch bóng đá thế giới 2022, Cissé đã dẫn dắt đội tuyển Sénégal lọt vào vòng đấu loại trực tiếp lần đầu tiên kể từ khi ông còn là cầu thủ vào năm 2002. Màn trình diễn ấn tượng này đã được công nhận, và vào ngày 10 tháng 11 năm 2022, chỉ trước thềm giải đấu, hợp đồng của ông đã được gia hạn đến năm 2024.
Tuy nhiên, vào ngày 2 tháng 10 năm 2024, Aliou Cissé đã bị miễn nhiệm khỏi vị trí huấn luyện viên trưởng đội tuyển Sénégal sau khi đội bị loại ở vòng 16 đội tại Cúp bóng đá châu Phi 2023 và màn trình diễn không như mong đợi trong vòng loại Giải vô địch bóng đá thế giới 2026.
5. Đời tư
Aliou Cissé đã phải chịu đựng một mất mát gia đình lớn trong Thảm họa phà Le Joola xảy ra ngoài khơi bờ biển Gambia vào ngày 26 tháng 9 năm 2002. Vụ tai nạn kinh hoàng này đã cướ đi sinh mạng của nhiều thành viên trong gia đình ông (các báo cáo khác nhau cho biết là 9, 11 hoặc 12 người thân).
Để tưởng nhớ những người đã khuất, Cissé đã tham gia một trận đấu từ thiện giữa Sénégal và Nigeria nhằm gây quỹ hỗ trợ cho các gia đình của hơn 1.000 nạn nhân. Câu lạc bộ cũ của ông, Birmingham City, cũng đã quyên góp tiền cho các gia đình nạn nhân và vinh danh Cissé bằng cách treo một lá cờ Sénégal khổng lồ trong trận đấu gặp Manchester City.
6. Thống kê
Phần này trình bày các số liệu thống kê về sự nghiệp cầu thủ và huấn luyện viên của Aliou Cissé, phản ánh những đóng góp của ông cho các câu lạc bộ và đội tuyển quốc gia.
6.1. Thống kê cầu thủ
| Câu lạc bộ | Mùa giải | Giải vô địch | Cúp quốc gia | Cúp Liên đoàn | Châu lục | Tổng cộng | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Số trận | Bàn thắng | Số trận | Bàn thắng | Số trận | Bàn thắng | Số trận | Bàn thắng | Số trận | Bàn thắng | |||
| Lille | 1994-95 | 6 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 7 | 0 | |
| 1995-96 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| 1996-97 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| Tổng cộng | 6 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 7 | 0 | ||
| Sedan | 1997-98 | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 | |
| Paris Saint-Germain | 1998-99 | 8 | 0 | 3 | 0 | 5 | 1 | 0 | 0 | 16 | 1 | |
| 1999-2000 | 25 | 1 | 2 | 0 | 1 | 0 | 4 | 0 | 32 | 1 | ||
| 2000-01 | 10 | 0 | 1 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 12 | 0 | ||
| 2001-02 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 2 | 0 | 2 | 0 | ||
| Tổng cộng | 43 | 1 | 6 | 0 | 7 | 1 | 6 | 0 | 62 | 2 | ||
| Montpellier (cho mượn) | 2001-02 | 17 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 17 | 1 | |
| Birmingham City | 2002-03 | 21 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 21 | 0 | |
| 2003-04 | 15 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 15 | 0 | ||
| Tổng cộng | 36 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 36 | 0 | ||
| Portsmouth | 2004-05 | 20 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 20 | 0 | |
| 2005-06 | 3 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 4 | 0 | ||
| Tổng cộng | 23 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 24 | 0 | ||
| Sedan | 2006-07 | 11 | 0 | 3 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 14 | 0 | |
| 2007-08 | 10 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 12 | 0 | ||
| Tổng cộng | 21 | 1 | 4 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 26 | 1 | ||
| Nîmes | 2008-09 | 7 | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 8 | 0 | |
| Tổng sự nghiệp | 153 | 3 | 12 | 0 | 9 | 1 | 6 | 0 | 181 | 4 | ||
Trong sự nghiệp thi đấu quốc tế, Aliou Cissé đã có tổng cộng 37 lần ra sân cho đội tuyển quốc gia Sénégal và không ghi được bàn thắng nào từ năm 1995 đến năm 2009.
6.2. Thống kê huấn luyện viên
Thống kê về sự nghiệp huấn luyện viên của Aliou Cissé tính đến ngày 9 tháng 9 năm 2024.
| Đội bóng | Từ | Đến | Hồ sơ | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Số trận | Thắng | Hòa | Thua | Tỷ lệ thắng | |||
| Sénégal | 5 tháng 3 năm 2015 | 2 tháng 10 năm 2024 | 136 | 82 | 33 | 21 | 60,29% |
| Tổng cộng | 136 | 82 | 33 | 21 | 60,29% | ||
7. Danh hiệu
Phần này liệt kê các danh hiệu tập thể và giải thưởng cá nhân mà Aliou Cissé đã đạt được trong suốt sự nghiệp cầu thủ và huấn luyện viên của mình.
7.1. Danh hiệu với tư cách cầu thủ
- Với Paris Saint-Germain:
- Á quân Coupe de la Ligue: 1999-2000
- UEFA Intertoto Cup: 2001
- Với Sénégal:
- Á quân Cúp bóng đá châu Phi: 2002
7.2. Danh hiệu với tư cách huấn luyện viên
- Với Sénégal:
- Cúp bóng đá châu Phi: 2021 (thi đấu năm 2022); Á quân: 2019
7.3. Danh hiệu cá nhân
- Huấn luyện viên xuất sắc nhất Cúp bóng đá châu Phi: 2021
- Huấn luyện viên của năm của CAF: 2022
8. Di sản và sự đón nhận
Aliou Cissé đã để lại một di sản đáng kể trong bóng đá Sénégal, không chỉ với tư cách là một cầu thủ có tầm ảnh hưởng mà còn là một huấn luyện viên lịch sử. Ông là đội trưởng của "Thế hệ vàng" Sénégal năm 2002, những người đã đưa đất nước lần đầu tiên đến Giải vô địch bóng đá thế giới và giành vị trí á quân Cúp bóng đá châu Phi.
Với tư cách huấn luyện viên, Cissé đã vượt qua nhiều thách thức để xây dựng một đội tuyển Sénégal mạnh mẽ và kiên cường. Dưới sự dẫn dắt của ông, đội tuyển không chỉ trở lại đấu trường World Cup sau 16 năm mà còn đạt được thành công lịch sử khi giành chức vô địch Cúp bóng đá châu Phi đầu tiên vào năm 2022. Sự kiên trì và tầm nhìn của ông đã giúp đội bóng đạt được đỉnh cao, mang lại niềm tự hào to lớn cho người dân Sénégal.
Mặc dù phải đối mặt với áp lực và những lời chỉ trích, đặc biệt là sau các giải đấu lớn không thành công, Cissé vẫn giữ vững cam kết và được công chúng đánh giá cao về khả năng lãnh đạo, sự tận tâm và tinh thần vượt khó. Việc ông vượt qua bi kịch cá nhân sau thảm họa phà 'Le Joola' cũng đã làm tăng thêm sự ngưỡng mộ và tôn trọng dành cho ông, biến ông thành một biểu tượng của sự kiên cường và tinh thần đoàn kết. Di sản của Aliou Cissé không chỉ nằm ở những danh hiệu mà ông giành được, mà còn ở cách ông đã định hình và nâng tầm bóng đá Sénégal trên trường quốc tế.