1. Tổng quan
Akiyama Torashige (秋山 虎繁Akiyama TorashigeJapanese, 1527 - 26 tháng 11 hoặc 28 tháng 12 năm 1575), còn được biết đến với tên Akiyama Nobutomo (秋山 信友Akiyama NobutomoJapanese), là một samurai và võ tướng nổi bật trong thời kỳ Sengoku của lịch sử Nhật Bản. Ông là một trong những Hai mươi bốn vị tướng lừng danh của gia tộc Takeda và phục vụ trung thành dưới trướng Takeda Shingen cũng như con trai ông, Takeda Katsuyori.
Bài viết này sẽ đi sâu vào cuộc đời và sự nghiệp của Akiyama Torashige, từ nguồn gốc gia đình, quá trình thăng tiến trong quân đội, các chiến dịch quân sự quan trọng, vai trò ngoại giao, cho đến những sự kiện dẫn đến cái chết bi thảm của ông. Đặc biệt, ông được biết đến với biệt danh 武田の猛牛Takeda no MogyuJapanese (Bò mộng của Tộc Takeda), thể hiện sự dũng mãnh và kiên cường của ông trên chiến trường. Cái chết của ông, do sự bội ước của Oda Nobunaga, là một ví dụ điển hình cho sự tàn khốc và bất ổn của thời kỳ Sengoku, phản ánh một khía cạnh khắc nghiệt của quyền lực và chiến tranh.
2. Tiểu sử
Cuộc đời của Akiyama Torashige gắn liền với sự hưng thịnh và suy tàn của gia tộc Takeda, từ những năm tháng đầu phục vụ dưới trướng Takeda Shingen cho đến cái chết bi thảm dưới tay Oda Nobunaga.
2.1. Nguồn gốc và Bối cảnh
Akiyama Torashige sinh năm 1527 tại Lâu đài Tsutsujigasaki ở tỉnh Kai. Cha ông được cho là Akiyama Shinnin (秋山 信任Akiyama ShinninJapanese, tên khác là Shinzaemon), một hậu duệ của Takeda Mitsutomo và là thành viên của một chi nhánh thuộc gia tộc Takeda. Tuy nhiên, tên thật của cha ông vẫn còn là một vấn đề gây tranh cãi trong giới học thuật, do chữ "Shin" (信) là một chữ thông dụng trong tên của các thành viên gia tộc Takeda.
2.2. Sự nghiệp ban đầu và Phục vụ Takeda Shingen
Akiyama Torashige bắt đầu sự nghiệp của mình trong thời kỳ đầy biến động của Nhật Bản. Lần đầu tiên ông xuất hiện trong các ghi chép lịch sử là vào tháng 5 năm 1549, với vai trò là người trình bày một lá thư ấn đỏ của gia tộc Takeda cho Sakonshi Shinbei-i, cấp quyền miễn thuế và các khoản phí khác cho ba con ngựa trong lãnh địa.
Vào tháng 4 năm 1553, theo cuốn Kōhaku-sai Ki, ông đã có mặt tại Lâu đài Katsurao ở tỉnh Shinano sau khi lâu đài này thất thủ và được giao nhiệm vụ xử lý các vấn đề hậu chiến. Ông nhận chỉ thị trực tiếp từ Takeda Nobushige, một thành viên cấp cao của gia tộc Takeda.
Vào tháng 10 năm 1556, sau khi Takeda Shingen bình định quận Ina ở tỉnh Shinano, Torashige được bổ nhiệm làm gun-dai (phó trấn) của quận Ina và trở thành jōdai (trấn thủ) của Lâu đài Oshima (nay thuộc thị trấn Matsukawa, tỉnh Nagano). Dưới quyền chỉ huy của ông có Sakashini Shūji và Chiku Yorimoto, với tổng cộng hơn 250 kỵ binh. Ông cũng được Yamagata Masakage hỗ trợ, người chỉ huy hơn 500 kỵ binh, bao gồm Ogasawara Nobumine, Takeda Nobukado, Shimojō Nobuuji, Matsuoka Shinzaemon-i và Matsuoka Gyōbu.
Mặc dù Kōyō Gunkan ghi rằng Torashige ban đầu là "Phó trấn Thượng Ina" tại Lâu đài Takatō và sau đó chuyển đến Lâu đài Iida vào năm 1562 khi Takeda Katsuyori (con trai thứ tư của Shingen) trở thành lãnh chúa Takatō, nhưng các nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng không có bằng chứng nào cho thấy Torashige từng đóng quân tại Lâu đài Takatō.
Khoảng năm 1555 hoặc 1561, Torashige, cùng với Murozumi Toramitsu, đã báo cáo tình hình quân sự ở tỉnh Mino cho Takeda Shingen từ Lâu đài Oshima. Có khả năng ông đã đóng quân tại Lâu đài Naegi ở Mino để hỗ trợ gia tộc Tōyama. Từ đó trở đi, ông tiếp tục đóng quân tại Lâu đài Oshima và vào tháng 12 năm 1559, ông tham gia giải quyết tranh chấp lãnh thổ của Haruchika-shū và Akasu Masatame ở quận Ina. Torashige chủ yếu phụ trách các hoạt động quân sự và ngoại giao ở quận Ina, giáp với các tỉnh Mino, Tōtōmi và Mikawa. Kōyō Gunkan gọi ông là "Phó trấn Ina".
Giữa năm 1559 và 1565, Torashige nhận được chức vụ "Hōki-no-kami" (伯耆守Hōki-no-kamiJapanese). Cùng năm 1565, ông đóng vai trò trung gian trong các cuộc đàm phán liên minh với Oda Nobunaga của tỉnh Owari. Vào năm 1568, ông đã đến Lâu đài Gifu, nơi Nobunaga đặt tổng hành dinh, để đại diện cho Takeda Shingen trong lễ cưới của Oda Nobutada (con trai cả của Nobunaga) và Matsuhime (con gái của Shingen).
Trong thời gian này, Torashige nổi tiếng với biệt danh 武田の猛牛Takeda no MogyuJapanese (Bò mộng của Tộc Takeda), thể hiện sự dũng mãnh và kiên cường của ông trên chiến trường.
2.3. Các chiến dịch quân sự và sự kiện chính
Akiyama Torashige đã tham gia vào nhiều chiến dịch quân sự quan trọng, góp phần mở rộng lãnh thổ và củng cố quyền lực của gia tộc Takeda.
2.3.1. Các chiến dịch tại Tỉnh Ina và vai trò Phó trấn
Với vai trò là Phó trấn Ina, Akiyama Torashige đã đảm nhận các nhiệm vụ phòng thủ và quản lý quan trọng tại các lâu đài như Lâu đài Oshima, Lâu đài Takatō và Lâu đài Iida. Ông chịu trách nhiệm duy trì trật tự, giải quyết các tranh chấp địa phương và đảm bảo an ninh cho khu vực phía nam Shinano, một vị trí chiến lược giáp với các lãnh địa của các gia tộc đối địch.
2.3.2. Các chiến dịch tại Mino và các tỉnh lân cận
Vào năm 1565, Akiyama Torashige và Nomura Nagato-no-kami đã xâm chiếm quận Toki ở Mino. Trong chiến dịch này, Torashige đã giao cho cấp dưới của mình là Niki (Yamanaka) Tōkurō chỉ huy 150 kỵ binh để đốt phá các đền chùa trong vùng, bao gồm Jōrin-ji, Tenpuku-ji và Myōhaku-ji, biến chúng thành phế tích.
Vào tháng 12 năm 1568, Takeda Shingen phát động cuộc xâm lược tỉnh Suruga. Torashige đã dẫn quân từ Ina tiến vào tỉnh Tōtōmi, gây ra sự phản đối từ Tokugawa Ieyasu, người tin rằng Tōtōmi thuộc về mình theo thỏa thuận phân chia lãnh thổ. Mặc dù Shingen hứa sẽ rút quân của Torashige, sự kiện này đã góp phần làm sụp đổ liên minh Takeda-Tokugawa.
Vào tháng 12 năm 1570, quân đội của Torashige từ Kai và Shinano đã xâm nhập vào Kamimura (nay là thị trấn Kamiyahagi, thành phố Ena, tỉnh Gifu) thuộc lãnh địa của gia tộc Tōyama ở Higashi Mino. Họ đã giành chiến thắng trong Trận Kamimura chống lại liên quân của gia tộc Tōyama và Sanpō-shū của Tokugawa. Sau đó, họ đã giao tranh với quân đội của Akechi Mitsuhisa (Miyake Chōkansai) tại làng Odako trước khi rút về quận Ina.
Vào tháng 2 năm 1571, Torashige được lệnh huy động nhân lực từ các làng ở hạ quận Ina để xây dựng và củng cố Lâu đài Oshima, xác nhận vai trò của ông là trấn thủ lâu đài. Cùng năm đó, Takeda Shingen tổ chức một chiến dịch chống lại Tokugawa Ieyasu, với ý định chiếm các vùng đất thấp ven biển của tỉnh Tōtōmi và tiến về phía tây tới các cánh đồng màu mỡ của tỉnh Mikawa. Torashige được triệu hồi từ Lâu đài Iida và được lệnh dẫn quân xâm lược tỉnh Mino. Cuộc tiến quân của ông bị chặn lại bởi quân đội của gia tộc Saigo, do Saigo Yoshikatsu chỉ huy. Hai đội quân đối đầu tại Trận Takehiro, và mặc dù Yoshikatsu đã tử trận, Torashige buộc phải rút lui.
Vào tháng 10 năm 1572, Shingen phát động Chiến dịch Tây tiến. Theo Tōdaiki, Torashige, cùng với Yamagata Masakage, đã dẫn một đội quân riêng biệt xâm lược Oku-Mikawa, chiếm các lâu đài của các lãnh chúa địa phương như gia tộc Okudaira và Suganuma, sau đó hội quân với đội quân chính của Shingen. Torashige được giao phụ trách mặt trận Mino.
2.3.3. Cuộc vây hãm Lâu đài Iwamura và Hôn nhân với Phu nhân Otsuya
Vào cuối năm 1572, Akiyama Torashige đã vây hãm Lâu đài Iwamura. Khi Toyama Kagetō, lãnh chúa của Lâu đài Iwamura, đột ngột qua đời vì bệnh, tinh thần của quân phòng thủ sụp đổ. Phu nhân Otsuya (おつやの方Otsuya-no-kataJapanese, góa phụ của Kagetō và là dì của Oda Nobunaga) đã tiến hành đàm phán với Torashige. Họ đạt được một thỏa thuận, theo đó lâu đài được đầu hàng mà không đổ máu, và Phu nhân Otsuya đồng ý kết hôn với Torashige để đảm bảo sự bảo vệ của ông và sự an toàn cho quân đồn trú.
Trong số những chiến lợi phẩm có 御坊丸GobomaruJapanese, con trai ruột của Oda Nobunaga, người đã được Kagetō nhận làm con nuôi và lúc đó mới bảy tuổi. Torashige đã gửi Gobomaru về tỉnh Kai làm con tin; cậu bé sau này được biết đến với tên Oda Katsunaga. Với việc hoàn thành các điều khoản của hiệp ước, Torashige đã biến Lâu đài Iwamura thành tổng hành dinh của mình và một vị trí phòng thủ tiền tuyến để hỗ trợ gia tộc Takeda.
Vào cuối tháng 2 năm 1573, hôn nhân giữa Torashige và Phu nhân Otsuya đã diễn ra theo sự sắp xếp của Oda Tadahiro (織田忠寛Oda TadahiroJapanese) tại Lâu đài Iwamura. Torashige cũng đã gửi Gobomaru về Kai làm con tin. Vào ngày 6 tháng 3 năm 1573, theo lệnh của Takeda Shingen, Torashige đã đến Higashi Mino và vào Lâu đài Iwamura, nơi đã chuyển sang phe Takeda vào năm trước. Từ đó, Torashige kiêm nhiệm cả chức vụ trấn thủ Lâu đài Oshima và Lâu đài Iwamura. Theo Kōyō Gunkan, Torashige đóng quân tại Iwamura với 50 kỵ binh của Haruchika-shū và chỉ huy tổng cộng 305 kỵ binh, bao gồm các lãnh chúa địa phương ở hạ Ina như gia tộc Sakashini, Chiku và Zakōji.
Vào ngày 12 tháng 4 năm 1573, Takeda Shingen qua đời tại Komaba, quận Ina, Shinano, và quân Takeda rút về Kai.
2.4. Phục vụ Takeda Katsuyori
Sau cái chết của Takeda Shingen vào mùa xuân năm 1573, Akiyama Torashige tiếp tục hỗ trợ con trai của Shingen là Takeda Katsuyori trong các chiến dịch của ông. Theo "Tài liệu gia tộc Akiyama", vào ngày 25 tháng 12 năm 1573, Torashige đã nhận Sōkurō (Masayasu), con trai thứ ba của Kanamaru Chikuzen-no-kami (Torayoshi), một gia lão của gia tộc Takeda, làm con nuôi và gả con gái mình cho ông. Việc nhận con nuôi từ gia tộc Kanamaru được cho là do Torashige lo ngại không có con trai ruột để kế thừa trong khi ông kiêm nhiệm chức vụ trấn thủ Lâu đài Iwamura. Masayasu sau đó qua đời vì bệnh vào ngày 23 tháng 7 năm 1579, và Genzaburō (Chikahisa), con trai thứ bảy của Kanamaru Chikuzen-no-kami, đã kế thừa gia tộc Akiyama theo di chúc của Masayasu.
2.5. Trận Nagashino và sự sụp đổ của Lâu đài Iwamura
Vào ngày 21 tháng 5 năm 1575, quân đội Takeda chịu thất bại nặng nề trong Trận Nagashino, một thảm họa cho gia tộc Takeda. Quân đội Oda và Tokugawa đã tăng cường phản công chống lại Takeda. Vào ngày 25 tháng 6, Lâu đài Busetsu ở Mikawa đã thất thủ. Nobunaga ra lệnh cho con trai cả của mình, Oda Nobutada, bao vây Lâu đài Iwamura.
Torashige đã lãnh đạo Haruchika-shū và Iwamura-shū để phòng thủ. Ông đã yêu cầu Katsuyori gửi quân tiếp viện. Theo "Tài liệu cổ các tỉnh", vào ngày 19 tháng 7, Takeda Nobutoyo và Oyamada Nobushige đã được thông báo sẽ đến tiếp viện, nhưng Katsuyori bận rộn với việc phòng thủ mặt trận Tōtōmi nên không thể thực hiện được. Vào ngày 10 tháng 8, Hinata Toragashira được cử đến Lâu đài Oshima, truyền đạt rằng quân đội của Torashige phải tuân theo chỉ thị của Oyamada Masanari và Hoshina Masaoki.
Vào tháng 11 năm 1575, Katsuyori đã xuất quân về phía Lâu đài Iwamura, nhưng quân đội Oda đã tăng cường tấn công vào lâu đài. Torashige đã đầu hàng Nobutada với điều kiện tính mạng của quân đồn trú được tha. Tuy nhiên, Nobunaga đã bội ước.
2.6. Cái chết và sự hành quyết
Vào ngày 21 tháng 11 năm 1575, Akiyama Torashige bị bắt và đưa đến Gifu. Vào ngày 26 tháng 11 năm 1575 (theo Nobunaga Kōki và các nguồn Nhật Bản) hoặc ngày 28 tháng 12 năm 1575 (theo nguồn tiếng Anh), Torashige, vợ ông là Phu nhân Otsuya, và các gia thần cấp cao của ông là Ōshima Nagatoshi và Zakōji Echigo-no-kami (hoặc Sadafusa) đã bị đóng đinh ngược trên bờ sông Nagara. Ông qua đời ở tuổi 49.
Pháp danh của ông là "Jōkoku" (浄国JōkokuJapanese) theo ghi chép của chùa Seiyūn-ji, và "Shūhaku Chūgi Zenjōmon" (秋伯忠義禅定門Shūhaku Chūgi ZenjōmonJapanese) theo ghi chép của chùa Kaisen-ji.
3. Danh xưng và Danh tính
Tên gọi chính xác của Akiyama Torashige đã là chủ đề của nhiều cuộc tranh luận học thuật. Kaikoku-shi gọi ông là "Nobutomo" (信友NobutomoJapanese). Các tài liệu quân sự thời cận đại cũng sử dụng các tên như "Haruchika" (春近HaruchikaJapanese hoặc 晴近HaruchikaJapanese) hoặc "Nobuchika" (信近NobuchikaJapanese).
Tuy nhiên, các nghiên cứu lịch sử gần đây, đặc biệt là từ các dự án biên soạn tài liệu như Sengoku Ibun và Yamanashi-ken Shi, đã xác nhận rằng tên thật của ông là "Torashige" (虎繁TorashigeJapanese), dựa trên các bản sao chữ ký của ông. Chữ "Tora" (虎) trong tên ông được cho là một henki (chữ được ban bởi cấp trên) từ Takeda Nobutora. Tên "Haruchika" được cho là một cách phát âm sai lệch của "Haruchika-shū" (春近衆Haruchika-shūJapanese), tên của nhóm gia thần dưới quyền ông.
Ngoài ra, tên "Akiyama Zen'emon-no-jō" (秋山善右衛門尉Akiyama Zen'emon-no-jōJapanese), xuất hiện trong các tài liệu từ khoảng năm 1555 đến 1561, cũng được cho là chỉ Akiyama Torashige.
4. Di sản và Tưởng niệm
Akiyama Torashige, mặc dù có cái kết bi thảm, vẫn để lại một di sản đáng kể và được tưởng niệm qua nhiều hình thức khác nhau.
4.1. Tưởng niệm và Kỷ niệm sau khi qua đời
Vào năm 1657 (Meireki 3), Niwa Ujisumi, lãnh chúa của phiên Iwamura, đã xây dựng chùa Keishōzan Gobutsu-ji (恵照山五佛寺Keishōzan Gobutsu-jiJapanese) trong khuôn viên chùa Myōhō-ji để xoa dịu lời nguyền được cho là do Akiyama Torashige và vợ ông là Phu nhân Otsuya gây ra, vì nhiều lãnh chúa Iwamura đời sau đã gặp tai nạn hoặc con cháu chết yểu. Chùa Gobutsu-ji sau đó đã bị bỏ hoang khi gia tộc Niwa chuyển đi.
Ngày nay, tại chùa Myōhō-ji vẫn còn một "Makurazuka" (まくら冢MakurazukaJapanese, gò mộ gối đầu) để tưởng niệm Torashige và Phu nhân Otsuya.
Vào năm 2024, Miyashita Genba (chủ tịch Miyadai Shuppansha và người sáng lập "Hội nghiên cứu Haruchika Goningumi và Inoue Seigetsu") đã kêu gọi xây dựng các đài tưởng niệm cho hai người. Một đài tưởng niệm đã được khánh thành vào ngày 24 tháng 12 năm 2024, gần Makurazuka tại chùa Myōhō-ji. Một đài tưởng niệm khác cũng được xây dựng vào ngày 14 tháng 12 năm 2024, tại chùa Chōshun-ji ở thành phố Komagane, tỉnh Nagano.
4.2. Hậu duệ và Gia phả
Con nuôi của Akiyama Torashige là Sōkurō (Masayasu), con trai thứ ba của Kanamaru Chikuzen-no-kami, đã qua đời vì bệnh vào ngày 23 tháng 7 năm 1579. Theo di chúc của Masayasu, Genzaburō (Chikahisa), con trai thứ bảy của Kanamaru Chikuzen-no-kami, đã kế thừa gia tộc Akiyama. Genzaburō đã kết hôn với con gái của Shimojō Hyōgo-no-suke, người được cho là con rể của Torashige. Genzaburō đã tử trận vào ngày 11 tháng 3 năm 1582, khi theo Katsuyori trong Chiến dịch Kōshū.
Theo Kanei Shokakeifu, Genzaburō có một con trai ba tuổi đã trốn thoát đến tỉnh Izu nương nhờ gia tộc Tsuchiya ở Ōhira. Người con trai này sau đó lấy tên là Yohei, định cư tại làng Yasuku ở quận Kimisawa, Izu, và qua đời vào năm 1636.
Mặt khác, gia tộc Akiyama Heidayū, được coi là hậu duệ truyền lại các tài liệu gia tộc Akiyama ("Akiyama-ke Monjo", được lưu giữ tại Bảo tàng Đại học Yamagata), đã phục vụ gia tộc Mizuno. Tuy nhiên, gia phả của họ không đề cập đến Masayasu hay Genzaburō.
Theo một ghi chép tổ tiên năm 1704 và Kaikoku-shi, một hậu duệ của Hōki-no-kami (Torashige) là Akiyama Minbu-emon (hoặc Shikibu-emon-no-jō). Cháu trai của Minbu-emon là Akiyama Heidayū đã phục vụ gia tộc Mizuno. Một số giả thuyết cho rằng Minbu-emon có thể là cha hoặc anh em của Torashige. Shinpen Aizu Fudoki cũng ghi nhận sự tồn tại của "Akiyama Shikibu-emon-no-jō" trong một tài liệu năm 1580, cho thấy đây có thể là một người khác hoặc con trai của Minbu-emon.
Con trai của Torashige với Phu nhân Otsuya, Rokutayū, được cho là đã trốn thoát trước khi Lâu đài Iwamura thất thủ và phục vụ Murakami Suigun (hải quân Murakami). Ông đã tử trận trong Cuộc tấn công đêm Mitsuhama ở Matsuyama, tỉnh Iyo vào năm 1600, liên quan đến Trận Sekigahara. Mộ của ông nằm ở thành phố Takehara, tỉnh Hiroshima, và hiện vẫn có những người tự nhận là hậu duệ của ông.
Ngoài ra, cháu trai của Torashige, Kuzaemon-no-jō Nobuyoshi (con trai của Tarō Mitsuchika, người con trai ốm yếu của Torashige), đã chuyển từ lãnh địa cũ của mình ở Inazumi-shō, tỉnh Kai, đến Ariga-gō, quận Suwa, tỉnh Shinano vào năm 1633. Ông trở thành nông dân và quản lý các công việc của làng, qua đời vào năm 1646. Hiện vẫn có hậu duệ của Nobuyoshi sinh sống tại đó.
4.3. Tác động Văn hóa và Các tác phẩm liên quan
Cuộc đời và sự nghiệp của Akiyama Torashige đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều tác phẩm văn học và điện ảnh:
- Tiểu thuyết:
- Jōshō: Takeda no Chūshin Akiyama Nobutomo no Shōgai (城将-武田の忠臣・秋山信友の生涯, tạm dịch: Chỉ huy lâu đài: Cuộc đời của Akiyama Nobutomo, gia thần trung thành của Takeda) của Onimaru Tomohiko (2005).
- The Samurai's Tale của Erik Christian Haugaard, nhân vật chính phục vụ dưới trướng Akiyama Nobutomo.
- Điện ảnh:
- Fūrin Kazan (風林火山, 1969), do Sagawa Tetsurō thủ vai.
- Phim truyền hình:
- Onna Fūrin Kazan (おんな風林火山, 1986), do Miyazaki Tatsuya thủ vai.
- Fūrin Kazan (風林火山, NHK Taiga Drama, 2007), do Ichinose Hidekazu thủ vai.
- Chương trình lịch sử:
- Rekishi Hiwa Historia (歴史秘話ヒストリア) tập "Tenkū no Shiro no Onna Jōshu" (天空の城の女城主, tạm dịch: "Nữ lãnh chúa của lâu đài trên trời", 2017), do Murakami Shingo thủ vai.