Akira Yanabu

2.1. Sinh, gia đình và thời thơ ấu

Akira Yanabu sinh ngày 12 tháng 6 năm 1928 tại Tokyo, Nhật Bản. Cha ông là một quan chức làm việc tại Bộ Nông nghiệp và Thương mại Nhật Bản. Tên thật của ông là 章新 (Yukiyoshi).

2.2. Vấn đề sức khỏe và chuyển đổi học vấn

Khi còn trẻ, Yanabu theo học tại Trường Trung học Urawa (hệ thống cũ). Tuy nhiên, ở tuổi 20, ông mắc bệnh lao phổi và phải trải qua tám năm điều dưỡng tại một trại điều dưỡng. Kinh nghiệm này đã làm gián đoạn con đường học vấn của ông. Sau khi hồi phục, ông vào Đại học Tokyo. Ban đầu, ông theo học ngành khoa học tự nhiên, nhưng sau đó đã "chuyển hướng" sang khoa học nhân văn, một quyết định quan trọng định hình sự nghiệp nghiên cứu sau này của ông.

2.3. Thời kỳ Đại học Tokyo

Tại Đại học Tokyo, Yanabu tốt nghiệp Khoa Nghệ thuật và Khoa học với chuyên ngành Quan hệ Quốc tế. Trong thời gian học tập, ông có mối quan hệ bạn bè với Shigehiko Hasumi, một nhà phê bình nổi tiếng sau này. Ông cũng tích cực tham gia các hoạt động học thuật, viết các bài báo như "Sau cú sốc Thuyền đen" và "Takenouchi no Sukune" đăng trên "Báo Đại học Tokyo". Những bài viết này đã giúp ông giành được Giải thưởng Lễ hội Tháng Năm (Gogatsusai Award) và nhận được lời khen ngợi từ các học giả uy tín như Yoshiyuki Horita.

3.1. Hoạt động ban đầu và phê bình

Sau khi tốt nghiệp đại học, Akira Yanabu mong muốn trở thành một nhà phê bình. Trong giai đoạn này, ông làm gia sư tại các trường tư thục và đồng thời bắt đầu sự nghiệp viết lách, xuất bản các tác phẩm đầu tiên của mình.

3.2. Giáo sư Đại học Momoyama Gakuin

Năm 1987, Akira Yanabu được Hiroyuki Hirai, người thầy dạy tiếng Pháp của ông thời đại học, mời về làm giáo sư tại Đại học Momoyama Gakuin. Ông đã cống hiến cho sự nghiệp giảng dạy và nghiên cứu tại đây cho đến khi nghỉ hưu vào năm 1999. Trong suốt thời gian này, ông đã phát triển và hoàn thiện các lý thuyết về dịch thuật và văn hóa so sánh của mình.

4.1. Nghiên cứu thuật ngữ dịch và phân tích văn hóa Nhật Bản

Trọng tâm nghiên cứu của Yanabu là các thuật ngữ dịch thuật mới được tạo ra trong quá trình Nhật Bản tiếp nhận văn hóa phương Tây vào thời kỳ Minh Trị. Ông đã phân tích sâu sắc cấu trúc văn hóa và tư tưởng Nhật Bản thông qua việc sử dụng các thuật ngữ này, đặt ra những câu hỏi quan trọng về bản chất cơ bản của ngôn ngữ, văn hóa, học thuật và tư tưởng Nhật Bản dưới góc độ phê bình văn minh. Ông cho rằng việc hiểu các thuật ngữ dịch này là chìa khóa để nắm bắt cách người Nhật tiếp thu và diễn giải các khái niệm nước ngoài.

4.2. Dịch thuật và Lý thuyết Văn hóa

Yanabu đã nghiên cứu bản chất của dịch thuật và văn hóa dịch thuật, đưa ra nhiều khái niệm độc đáo. Một trong những đóng góp nổi tiếng nhất của ông là khái niệm "hiệu ứng cassette" (カセット効果^Japanese). Khái niệm này mô tả hiện tượng trong dịch thuật khi hình thức bên ngoài của bản dịch (ví dụ: các ký tự được viết) được ưu tiên hơn ý nghĩa gốc của từ ngữ. Điều này ngụ ý rằng đôi khi, sự truyền tải chính xác ý nghĩa có thể bị hy sinh để giữ gìn một hình thức nào đó được coi là quan trọng trong văn hóa tiếp nhận.

4.3. Các tác phẩm tiêu biểu

Akira Yanabu là tác giả của nhiều công trình nghiên cứu quan trọng, bao gồm:

• 『翻訳語の論理 - 言語にみる日本文化の構造』 (Logic of Translated Words - The Structure of Japanese Culture as Seen in Language) (Nhà xuất bản Hosei University Press, 1972)
• 『文体の論理 - 小林秀雄の思考の構造』 (The Logic of Style - The Structure of Hideo Kobayashi's Thought) (Nhà xuất bản Hosei University Press, 1976)
• 『翻訳とはなにか - 日本語と翻訳文化』 (What is Translation? - Japanese Language and Translation Culture) (Nhà xuất bản Hosei University Press, 1976)
• 『翻訳の思想 - 自然とnature』 (The Philosophy of Translation - Nature and nature) (Nhà xuất bản Heibonsha, 1977; tái bản bởi Chikuma Gakugei Bunko, 1995)
• 『翻訳文化を考える』 (Thinking About Translation Culture) (Nhà xuất bản Hosei University Press, 1978)
• 『比較日本語論』 (Comparative Japanese Language Theory) (Trung tâm Đào tạo Phiên dịch Nhật Bản, 1979)
• 『「日本語」をどう書くか』 (How to Write "Japanese") (PHP Institute, 1981)
• 『翻訳語成立事情』 (The Circumstances of the Formation of Translated Words) (Iwanami Shinsho, 1982). Tác phẩm này đã được dịch sang tiếng Hàn Quốc và tiếng Đức.
• 『翻訳学問批判 - 日本語の構造、翻訳の責任』 (Critique of Translation Scholarship - The Structure of Japanese Language, The Responsibility of Translation) (Trung tâm Đào tạo Phiên dịch Nhật Bản, 1983)
• 『現代日本語の発見』 (The Discovery of Modern Japanese) (Terakoya Publishing, 1983)
• 『ゴッドと上帝 - 歴史の中の翻訳者』 (God and Shangdi - Translators in History) (Chikuma Shobo, 1986; tái bản với tên 『ゴッドは神か上帝か』 (Is God God or Shangdi?) bởi Iwanami Gendai Bunko, 2001)
• 『一語の辞典 - 文化』 (One-Word Dictionary - Culture) (Sanseido, 1995)
• 『翻訳語を読む』 (Reading Translated Words) (Komyo-sha, 1998)
• 『一語の辞典 - 愛』 (One-Word Dictionary - Love) (Sanseido, 2001)
• 『「秘」の思想 - 日本文化のオモテとウラ』 (The Philosophy of "Secrecy" - The Front and Back of Japanese Culture) (Nhà xuất bản Hosei University Press, 2002)
• 『近代日本語の思想 - 翻訳文体成立事情』 (The Philosophy of Modern Japanese - The Circumstances of the Formation of Translated Styles) (Nhà xuất bản Hosei University Press, 2004)
• 『未知との出会い 翻訳文化論再説』 (Encounter with the Unknown: Re-exploring Translation Culture Theory) (Nhà xuất bản Hosei University Press, 2013)

Ông cũng đồng biên soạn cuốn 『日本の翻訳論 アンソロジーと解題』 (Japanese Translation Theories: Anthology and Commentary) cùng với Mizuno Teki và Naganuma Mikako (Nhà xuất bản Hosei University Press, 2010).

Ngoài ra, ông còn có nhiều bài báo khoa học, tiêu biểu như:

• "日本語と翻訳" (Japanese Language and Translation) (Tạp chí 文字, 2004)
• "兆民はなぜ『民約訳解』を漢文で訳したか" (Why Chomin Translated "Min'yaku Yakukai" into Classical Chinese) (Tạp chí 国文学 解釈と教材の研究, 2004)
• "初めにことばがあった" (In the Beginning Was the Word) (Tạp chí 國文學 : 解釈と教材の研究, 2008)
• "日本の翻訳とTranslation Studies" (Japanese Translation and Translation Studies) (Báo cáo nghiên cứu chi nhánh Tokyo của Hiệp hội Văn học So sánh Nhật Bản, 2011)
• "言葉の限界" (The Limits of Language) (Tạp chí 大航海, 2003)