1. Cuộc đời
Cuộc đời của Théophile de Viau là một chuỗi các sự kiện đầy biến động, từ thời thơ ấu trong một gia đình Huguenot đến sự nghiệp tại triều đình, và đặc biệt là những năm tháng bị đàn áp, giam cầm và lưu đày do những cáo buộc liên quan đến tư tưởng và lối sống của ông.
1.1. Thời thơ ấu và bối cảnh
Théophile de Viau sinh năm 1590 tại Clairac, gần Agen thuộc tỉnh Lot-et-Garonne, Pháp. Ông lớn lên trong một gia đình theo đạo Huguenot, một nhánh của Tin lành ở Pháp. Từ năm 1615 đến 1616, ông đã tham gia vào các cuộc nổi dậy của người Huguenot ở Guyenne, phục vụ dưới trướng Bá tước de Candale.
1.2. Cuộc sống triều đình và sự nghiệp ban đầu
Sau khi được ân xá khỏi các hoạt động nổi dậy, Théophile de Viau trở thành một nhà thơ trẻ tài năng và nổi bật tại hoàng cung Pháp. Trong thời gian này, ông tiếp xúc với những tư tưởng Epicurean của triết gia người Ý Lucilio Vanini, người đã đặt câu hỏi về sự bất tử của linh hồn. Vanini sau đó bị buộc tội dị giáo và hành nghề ma thuật, bị cắt lưỡi, siết cổ và thi thể bị thiêu tại Toulouse vào năm 1619, cho thấy sự nguy hiểm của việc theo đuổi những tư tưởng tự do trong bối cảnh xã hội và tôn giáo đương thời.
1.3. Sự đàn áp và lưu đày
Do những quan điểm được cho là dị giáo và lối sống libertine (phóng túng), de Viau đã bị trục xuất khỏi Pháp vào năm 1619 và phải sang Anh. Tuy nhiên, ông đã trở lại triều đình vào năm 1620. Năm 1622, một tập thơ bị cho là dâm tục, có tên Le Parnasse satyrique, được xuất bản dưới tên ông, mặc dù nhiều bài thơ trong đó được viết bởi những người khác. Dù vậy, de Viau đã bị Dòng Tên tố cáo vào năm 1623 với các cáo buộc về đạo đức, đặc biệt là về song tính luyến ái của ông.
Ông bị bắt giam và bị kết án phải xuất hiện chân trần trước nhà thờ Notre-Dame de Paris để bị thiêu sống. Trong khi de Viau đang lẩn trốn, bản án đã được thực hiện bằng hình nộm. Tuy nhiên, nhà thơ cuối cùng đã bị bắt khi đang tìm cách trốn sang Anh và bị giam giữ tại nhà tù Conciergerie ở Paris trong gần hai năm. Phiên tòa xét xử ông đã gây ra những cuộc tranh luận sôi nổi giữa các học giả và nhà văn, dẫn đến việc xuất bản 55 tập sách nhỏ cả ủng hộ lẫn chống lại de Viau. Cuối cùng, bản án của ông được thay đổi thành trục xuất vĩnh viễn khỏi Pháp.
1.4. Cuối đời và cái chết
Théophile de Viau đã trải qua những tháng cuối đời tại Château de Chantilly dưới sự bảo vệ của Công tước Montmorency. Ông qua đời tại Paris vào năm 1626.
2. Sự nghiệp văn học và tác phẩm
Théophile de Viau đã để lại dấu ấn sâu sắc trong văn học Pháp với những đóng góp độc đáo, thể hiện triết lý nghệ thuật phóng khoáng và phong cách giàu cảm xúc, đối lập với xu hướng cổ điển đương thời.
2.1. Triết lý văn học và phong cách
Théophile de Viau là một người theo chủ nghĩa Libertine, hay còn gọi là người tự do tư tưởng. Ông không ủng hộ "sự quá mức ẩn dụ và học thức cao siêu" của những người cùng thời, và cũng cho rằng những ràng buộc được đề xuất bởi các nhà cải cách như François de Malherbe là "vô ích". Khác với Malherbe, người đặt nền móng cho Chủ nghĩa Cổ điển, de Viau không thích những ràng buộc của văn học cổ điển. Ông phản đối việc chỉ theo đuổi văn học cũ kỹ và chủ trương sáng tác theo một văn phong "tự nhiên và dễ hiểu". Sự coi thường các quy tắc này có lẽ đã góp phần tạo nên danh tiếng của ông như một người bất tuân. Phong cách thơ ca của ông từ chối những ràng buộc logic và cổ điển của François de Malherbe, thay vào đó gắn liền với những hình ảnh giàu cảm xúc và mang tính Baroque của thời kỳ Phục hưng muộn. Điều này thể hiện rõ trong bài tụng ca Un corbeau devant moi croasse (Một con quạ kêu trước mặt tôi), vẽ nên một cảnh tượng kỳ ảo của sấm sét, rắn và lửa, gợi nhớ những bức tranh của Salvator Rosa.
2.2. Tác phẩm chính
Các tác phẩm của Théophile de Viau bao gồm kịch, thơ ca và các tác phẩm văn xuôi, mỗi loại đều thể hiện phong cách và quan điểm độc đáo của ông.
2.2.1. Kịch
Tác phẩm kịch nổi bật nhất của ông là Pyrame et Thisbé (Tình yêu bi thảm của Pyrame và Thisbé), được trình diễn vào năm 1621. Đây là một bi kịch gồm năm hồi, được viết bằng thể thơ Alexandrine, kể về câu chuyện tình yêu bi thảm của Pyramus và Thisbe kết thúc bằng việc cả hai cùng tự sát.
2.2.2. Thơ ca
De Viau đã sáng tác nhiều thể loại thơ khác nhau, bao gồm thơ trào phúng, sonnet, ode và bi ca. Trong số đó có tập thơ La Maison de Sylvie (Ngôi nhà của Sylvie), một chuỗi 10 bài tụng ca dành tặng cho những người bảo trợ ông. Nhiều bài thơ của ông mang âm hưởng u sầu, như hai bài thơ là những lời cầu xin đầy buồn bã gửi nhà vua về việc ông bị giam cầm hoặc lưu đày. Bài tụng ca On Solitude (Về sự cô độc) của ông cũng thể hiện tông điệu buồn bã này, pha trộn các mô típ cổ điển với một bi ca về nhà thơ giữa rừng sâu.
2.2.3. Tiểu luận và tác phẩm khác
Ngoài thơ và kịch, Théophile de Viau còn viết các tác phẩm văn xuôi. Đáng chú ý là Traité de l'immortalité de l'âme (Luận về sự bất tử của linh hồn), một bản chuyển thể bằng văn xuôi và thơ từ tác phẩm Phaidon của Plato. Ông cũng là tác giả của Fragment d'une histoire comique (Mảnh vỡ của một câu chuyện hài hước, 1623), nơi ông bày tỏ những quan điểm và sở thích văn học của mình.
3. Đánh giá và Di sản
Théophile de Viau và các tác phẩm của ông đã trải qua nhiều giai đoạn tiếp nhận và đánh giá khác nhau, từ sự chỉ trích gay gắt của người đương thời đến sự tái khám phá và tôn vinh của hậu thế.
3.1. Đánh giá của người đương thời
Théophile de Viau phải đối mặt với nhiều lời chỉ trích từ các nhà văn cùng thời, đặc biệt là từ Dòng Tên và những người theo Chủ nghĩa Cổ điển. Mặc dù các tác phẩm của ông được đọc rộng rãi hơn so với nhiều nhà văn đương thời, ông vẫn bị các nhà văn theo Chủ nghĩa Cổ điển cuối thế kỷ 17 chỉ trích và dần bị lãng quên. Phiên tòa xét xử ông đã gây ra những cuộc tranh luận lớn trong giới học giả và nhà văn, dẫn đến việc xuất bản 55 tập sách nhỏ cả ủng hộ và chống lại ông, cho thấy mức độ ảnh hưởng và sự chia rẽ mà cuộc đời và tác phẩm của ông đã tạo ra trong xã hội bấy giờ.
3.2. Đánh giá của hậu thế
Théophile de Viau đã được các nhà văn thuộc phong trào Chủ nghĩa Lãng mạn Pháp "tái khám phá" vào thế kỷ 19. Từ đó, ông được tái đánh giá như một nhân vật quan trọng của văn học Baroque và Libertine, với phong cách độc đáo và tinh thần thách thức các quy chuẩn.
3.3. Diễn giải hiện đại
Các quan điểm học thuật hiện đại cho rằng các cuộc đàn áp mà Théophile de Viau phải chịu đựng, bao gồm cả các cáo buộc về dị giáo và đạo đức, có thể bắt nguồn từ động cơ chính trị hơn là lý do tư tưởng thuần túy. Việc ông bị Dòng Tên tố cáo và bị kết án có thể là một phần của cuộc đấu tranh quyền lực và ảnh hưởng trong bối cảnh xã hội và tôn giáo phức tạp của Pháp thế kỷ 17. Sự diễn giải này phản ánh một cái nhìn phê phán đối với các cấu trúc quyền lực lịch sử và cách chúng có thể bị lạm dụng để đàn áp những tiếng nói khác biệt.
