1. Cuộc đời
Cuộc đời của Robert III xứ Artois là một chuỗi các sự kiện đầy biến động, từ tranh chấp quyền thừa kế ngay từ khi còn trẻ, đến việc trở thành một cố vấn quan trọng cho vua Pháp, rồi bị lưu đày và cuối cùng đóng vai trò quyết định trong việc khơi mào một trong những cuộc chiến tranh lớn nhất lịch sử châu Âu.
1.1. Thời thơ ấu và tranh chấp thừa kế Bá quốc Artois
Robert III là con trai của Philip xứ Artois, Lãnh chúa Conches-en-Ouche, và Blanche xứ Brittany, con gái của Jean II, Công tước Brittany. Cả cha và mẹ ông đều là hậu duệ nam giới của Vương triều Capet. Cha ông qua đời vào ngày 11 tháng 9 năm 1298 do vết thương trong Trận Furnes diễn ra vào ngày 20 tháng 8 năm 1297 khi chiến đấu chống lại người Flemish. Cái chết sớm của cha ông đã gián tiếp gây ra tranh chấp về quyền kế vị Bá quốc Artois.
Sau cái chết của ông nội ông, Robert II, Bá tước Artois, trong Trận Courtrai năm 1302, dì của Robert trẻ tuổi, Mahaut (đôi khi được gọi là Mathilde), đã thừa kế Bá quốc Artois theo tập quán địa phương, vì bà là người con lớn nhất của ông nội còn sống. Vào thời điểm đó, Robert còn quá trẻ để thách thức quyền kế vị này, mặc dù sau đó ông đã làm như vậy. Ông đã đệ đơn kiện tuyên bố quyền thừa kế vào các năm 1309 và 1318, nhưng đều thất bại.
1.2. Mối quan hệ với Philippe VI và việc được ban Bá quốc Beaumont-le-Roger
Robert III đã đóng một vai trò quan trọng trong việc kế vị ngai vàng của người anh rể, Philippe VI của Pháp, và từng là cố vấn đáng tin cậy của nhà vua trong một thời gian. Nhờ ảnh hưởng này, Philippe VI đã ban cho ông Bá quốc Beaumont-le-Roger vào tháng 6 năm 1328 như một sự đền bù cho việc Mahaut thừa kế Artois.
Sau cái chết của Mahaut vào năm 1329, tước hiệu Bá tước Artois đã chuyển sang con gái bà, Jeanne II, Nữ bá tước Burgundy. Theo gương của Bá quốc Flanders, Robert III đã mở lại vấn đề kế vị, một lần nữa tuyên bố quyền của mình đối với Bá quốc Artois.
1.3. Vụ án di chúc giả mạo và cuộc lưu đày
Năm 1331, Robert III bị kết tội giả mạo di chúc của người cha quá cố. Để thực hiện hành vi lừa đảo này, ông đã sử dụng 34 lời khai man và một tài liệu giả mạo do Jeanne de Divion tạo ra; người này sau đó đã bị xử tử bằng cách thiêu sống trên giàn hỏa. Sau khi vụ lừa đảo này bị phát hiện, Robert mất hy vọng có được Artois.
Robert đã không phản hồi lệnh triệu tập thứ tư để ra trình diện trước nhà vua, và vào ngày 8 tháng 4 năm 1332, ông bị kết án vắng mặt phải lưu đày và tịch thu tài sản. Để tránh bị bắt và xử tử, Robert trốn khỏi Pháp và tị nạn với cháu trai mình, John II, Hầu tước Namur. Vợ ông, Joan, và các con trai của ông, John và Charles, đã bị giam cầm tại Chateau Gaillard ở Normandy vào năm 1334.
Theo đuổi Robert, Philippe VI đã yêu cầu Giám mục Liège tấn công Namur. Robert sau đó trốn đến chỗ người cháu rể, John III, Công tước Brabant. Philippe lại buộc Công tước Brabant phải từ bỏ Robert, người cuối cùng đã vượt eo biển Anh đến triều đình của Edward III của Anh. Năm 1336, Philippe VI chính thức tuyên bố Robert III là kẻ phản bội hoàng gia.
1.4. Liên minh với Edward III của Anh và vai trò trong việc bùng nổ Chiến tranh Trăm Năm
Edward III đã tiếp đón Robert III nhiệt tình. Vua Anh, vốn bất mãn với việc Philippe VI bảo vệ Vua David II của Scotland, đã coi việc che chở Robert là một động thái trả đũa. Khi ở Anh, Robert đã trở thành một thành viên trong hội đồng hoàng gia của Edward và cung cấp cho nhà vua những thông tin chi tiết về triều đình Pháp.
Theo các biên niên sử đương đại và các truyền thuyết sau này, Robert III đã thúc giục Edward III tuyên bố quyền kế vị ngai vàng Pháp, dựa trên quyền thừa kế nữ hệ. Nhiều nhà biên niên sử đương thời kể rằng ảnh hưởng của Robert đã trực tiếp dẫn đến sự bùng nổ của Chiến tranh Trăm Năm, đặc biệt là khi Philippe VI lấy lý do Edward không chịu trục xuất Robert để tịch thu Công quốc Guyenne vào tháng 5 năm 1337.
Robert đã đi cùng Edward trong các chiến dịch ban đầu của cuộc chiến. Ông chỉ huy quân đội Anh-Flemish trong Trận Saint-Omer năm 1340. Sau chiến thắng của người Anh trong Hải chiến Sluys năm 1340, Robert đã cố gắng giành lại Artois nhưng không thành công.
1.5. Qua đời
Robert III đã chiến đấu trong Chiến tranh Kế vị Bretagne với tư cách là một thành viên của phe Montfort của Anh (mẹ ông là con gái của Jean II, Công tước Brittany). Ông bị thương trong cuộc rút lui khỏi thành phố Vannes vào tháng 11 năm 1342 và qua đời vì bệnh kiết lỵ. Ban đầu, ông được chôn cất tại Nhà thờ Blackfriars ở Luân Đôn, nhưng lăng mộ của ông hiện nay nằm ở Nhà thờ Thánh Paul.
2. Gia đình
Khoảng năm 1320, Robert III kết hôn với Joan, con gái của Charles của Valois và người vợ thứ hai của ông là Catherine I của Courtenay. Họ có sáu người con:
- Louis (1320-1326/29).
- John (1321-1387), Bá tước Eu.
- Joan (1323-1324).
- Jacques (khoảng 1325-1347).
- Robert (khoảng 1326-1347).
- Charles (1328-1385), Bá tước Pezenas và Bá tước Longueville.
3. Di sản và Ảnh hưởng
Di sản của Robert III xứ Artois chủ yếu được định hình bởi vai trò của ông trong việc châm ngòi Chiến tranh Trăm Năm và những tranh cãi xoay quanh cuộc đời ông.
3.1. Đánh giá tích cực
Mặc dù bị kết tội lừa đảo, Robert III từng là một cố vấn đáng tin cậy cho Philippe VI của Pháp trong thời kỳ đầu trị vì của nhà vua. Khả năng cung cấp thông tin chi tiết về triều đình Pháp cho Edward III của Anh cho thấy ông là một nhân vật có tầm hiểu biết sâu sắc về chính trị và triều đình đương thời. Sự tham gia của ông trong các chiến dịch quân sự ban đầu của Chiến tranh Trăm Năm, như việc chỉ huy quân đội Anh-Flemish tại Trận Saint-Omer năm 1340, cũng cho thấy ông là một người có năng lực quân sự.
3.2. Chỉ trích và tranh cãi
Robert III xứ Artois là một nhân vật gây tranh cãi lớn trong lịch sử. Hành động giả mạo di chúc của cha mình để giành quyền thừa kế Bá quốc Artois đã dẫn đến việc ông bị kết tội lừa đảo và bị lưu đày. Hành vi này không chỉ hủy hoại danh tiếng cá nhân mà còn khiến gia đình ông phải chịu cảnh tù đày.
Một điểm tranh cãi khác là nghi ngờ về việc ông liên quan đến cái chết của Jeanne II, Nữ bá tước Burgundy vào năm 1330, người đã thừa kế Bá quốc Artois từ Mahaut. Các cáo buộc về âm mưu đầu độc này đã khiến ông bị truy nã thêm về tội phản loạn.
Tuy nhiên, ảnh hưởng lớn nhất của Robert III đến lịch sử là vai trò của ông trong việc thúc đẩy Edward III của Anh tuyên chiến với Pháp. Vì lòng thù hận cá nhân và mong muốn trả thù Philippe VI, ông đã thuyết phục Edward tuyên bố quyền kế vị ngai vàng Pháp, trực tiếp góp phần vào sự bùng nổ của Chiến tranh Trăm Năm, một cuộc xung đột kéo dài hàng thế kỷ gây ra sự tàn phá khủng khiếp cho cả Pháp và Anh.
Vào cuối những năm 1340, một bài thơ ca ngợi được gọi là Voeux du héron (Lời thề của Diệc) đã lưu hành ở Pháp và Anh, miêu tả cuộc xâm lược Pháp của Edward là sự hoàn thành một lời thề hiệp sĩ đã được thực hiện với Robert để giành lấy ngai vàng Pháp như quyền thừa kế vương triều của mình. Bài thơ này cho thấy mức độ mà vai trò của Robert trong việc khơi mào cuộc chiến đã được nhìn nhận và ghi nhận trong văn hóa đương đại.
4. Trong văn hóa đại chúng
Robert III xứ Artois là một nhân vật chính trong Les Rois maudits (Những vị vua bị nguyền rủa), một loạt tiểu thuyết lịch sử Pháp của Maurice Druon, trong đó nhiều sự kiện liên quan đến ông được kể lại. Ông được thể hiện bởi Jean Piat trong loạt phim truyền hình Pháp chuyển thể năm 1972 và bởi Philippe Torreton trong bản chuyển thể năm 2005.