Pierre Waldeck-Rousseau

4.1. Thành viên Hạ viện

Năm 1879, Waldeck-Rousseau được bầu vào Hạ viện. Trong cương lĩnh tranh cử của mình, ông tuyên bố sẵn sàng tôn trọng mọi quyền tự do, ngoại trừ những âm mưu chống lại các thể chế của đất nước và việc giáo dục giới trẻ lòng căm ghét trật tự xã hội hiện đại. Tại Hạ viện, ông gia nhập nhóm nghị sĩ Liên minh Cộng hòa (Union républicaine) và ủng hộ chính sách của Léon Gambetta.

Mặc dù gia đình Waldeck-Rousseau theo Công giáo nghiêm ngặt, nhưng Pierre vẫn ủng hộ Luật Jules Ferry về giáo dục công lập, thế tục và bắt buộc, được ban hành vào năm 1881-1882. Ông cũng bỏ phiếu bãi bỏ đạo luật năm 1814 cấm lao động vào Chủ Nhật và các ngày lễ, ủng hộ việc thực hiện nghĩa vụ quân sự bắt buộc một năm đối với các chủng sinh, và tái lập luật ly hôn. Ông đã tạo dựng danh tiếng của mình trong Hạ viện thông qua một báo cáo quan trọng mà ông soạn thảo vào năm 1880, thay mặt ủy ban được chỉ định để điều tra hệ thống tư pháp Pháp.

4.2. Hoạt động trong Nội các

Năm 1881, Waldeck-Rousseau trở thành Bộ trưởng Nội vụ trong nội các lớn của Gambetta. Sau đó, ông tiếp tục giữ chức Bộ trưởng Nội vụ trong nội các của Jules Ferry từ năm 1883 đến 1885, nơi ông thể hiện năng lực hành chính đáng kể. Ông đã tìm cách chấm dứt hệ thống mà theo đó các vị trí dân sự được bổ nhiệm thông qua các nghị sĩ địa phương, và ông khẳng định rõ ràng rằng chính quyền trung ương không thể bị thách thức bởi các quan chức địa phương.

Trong thời gian này, ông cũng đóng góp lớn vào việc đảm bảo sự công nhận của các công đoàn vào năm 1884. Waldeck-Rousseau cũng là người đã đề xuất dự luật trở thành đạo luật ngày 27 tháng 5 năm 1885, thiết lập các thuộc địa hình sự, được mệnh danh là "Luật về việc lưu đày những người tái phạm", cùng với Martin Feuillée. Đạo luật này đã nhận được sự ủng hộ từ Gambetta và người bạn của ông, nhà tội phạm học Alexandre Lacassagne.

4.3. Thủ tướng (1899-1902)

Năm 1894, Waldeck-Rousseau trở lại chính trường với tư cách là Thượng nghị sĩ đại diện cho tỉnh Loire. Năm 1895, ông tranh cử tổng thống Cộng hòa chống lại Félix Faure và Henri Brisson, nhận được sự ủng hộ từ các đảng Bảo thủ, những người sau này trở thành đối thủ gay gắt của ông. Ông nhận được 184 phiếu bầu nhưng đã rút lui trước vòng bỏ phiếu thứ hai để cho phép Faure đạt được đa số tuyệt đối.

Trong cuộc khủng hoảng chính trị những năm tiếp theo, ông được các Đảng Cộng hòa Cơ hội công nhận là người kế nhiệm của Jules Ferry và Gambetta. Vào thời điểm khủng hoảng năm 1899, sau sự sụp đổ của nội các Charles Dupuy, ông được Tổng thống Émile Loubet yêu cầu thành lập chính phủ. Sau một thất bại ban đầu, ông đã thành công trong việc thành lập một nội các liên minh "Phòng thủ Cộng hòa", được hỗ trợ bởi các đảng Cấp tiến-Xã hội và Xã hội chủ nghĩa. Nội các này bao gồm các chính trị gia đa dạng như Alexandre Millerand (thuộc Đảng Xã hội) và Tướng de Galliffet (người được mệnh danh là "người đàn áp Công xã Paris").

Bản thân Waldeck-Rousseau trở lại vị trí cũ tại Bộ Nội vụ và bắt tay vào việc dập tắt sự bất mãn đang sôi sục trong nước, chấm dứt các phong trào gây rối khác nhau (như các liên đoàn cực hữu, khủng hoảng Boulanger) nhằm chống lại các thể chế cộng hòa, và khôi phục sự độc lập cho cơ quan tư pháp. Lời kêu gọi của ông tới tất cả những người cộng hòa hãy gác lại những khác biệt trước mối nguy chung đã đạt được một mức độ thành công nhất định, cho phép chính phủ để cho tòa án quân sự thứ hai của Alfred Dreyfus tại Rennes hoàn toàn tự do hành động, và sau đó tìm ra một giải pháp thỏa hiệp bằng cách đàm phán ân xá tổng thống cho Dreyfus. Waldeck-Rousseau đã đạt được thành công cá nhân đáng kể vào tháng 10 năm 1899 nhờ sự can thiệp thành công của ông vào các cuộc đình công tại Le Creusot.

Với việc Paul Deroulède và những người theo chủ nghĩa dân tộc của ông bị Tòa án Tối cao kết án vào tháng 1 năm 1900, mối nguy hiểm tồi tệ nhất đã qua đi. Waldeck-Rousseau đã giữ gìn trật tự ở Paris mà không cần đến những màn phô trương vũ lực gây khó chịu. Thượng viện kiên định ủng hộ Waldeck-Rousseau, và tại Hạ viện, ông đã thể hiện sự khôn khéo đáng kể trong việc giành được sự ủng hộ từ các nhóm khác nhau. Dự luật Ân xá, được thông qua vào ngày 19 tháng 12 năm 1900, chủ yếu nhờ sự vận động không mệt mỏi của ông, đã góp phần làm dịu đi sự gay gắt của những năm trước đó.

Với mục đích hỗ trợ ngành sản xuất rượu vang và ngăn chặn việc tiêu thụ rượu mạnh cùng các loại đồ uống có hại khác, chính phủ đã thông qua một dự luật bãi bỏ thuế octroi đối với ba loại đồ uống "hợp vệ sinh" là rượu vang, rượu táo và bia. Đạo luật này có hiệu lực vào đầu năm 1901. Một năm trước đó, vào năm 1900, các ghế đã được quy định cho các nữ thư ký.

Khi cuộc Tổng tuyển cử Pháp năm 1902 đến gần, tất cả các phe đối lập đã hợp lực dưới tên Bloc des gauches (Khối cánh tả), và tên của Waldeck-Rousseau trở thành khẩu hiệu chiến đấu cho một bên, và là mục tiêu lăng mạ cho bên kia. Kết quả là một chiến thắng quyết định cho phe cánh tả, và Waldeck-Rousseau coi nhiệm vụ của mình đã kết thúc. Do đó, vào ngày 3 tháng 6 năm 1902, ông từ chức, tự chứng tỏ mình là "nhân vật mạnh mẽ nhất trong chính trường Pháp kể từ cái chết của Gambetta."

Sau khi nghỉ hưu, ông đã lên tiếng phản đối tại Thượng viện về cách giải thích Pháp lệnh về Hiệp hội của mình bởi Émile Combes, người đã từ chối hàng loạt các đơn xin công nhận chính thức của các hội dòng giảng dạy và thuyết giáo.

5.1. Pháp lệnh về Công đoàn (1884)

Mối quan tâm chính của Waldeck-Rousseau là mối quan hệ giữa tư bản và lao động. Ông đã có một phần lớn công sức trong việc đảm bảo sự công nhận của các công đoàn vào năm 1884. Đạo luật này, thường được gọi là Pháp lệnh Waldeck-Rousseau, đã hợp pháp hóa các công đoàn, cho phép người lao động tự do lập hội và bảo vệ quyền lợi của mình. Đây là một bước tiến quan trọng trong lịch sử lao động Pháp, mở đường cho sự phát triển của phong trào công nhân và cải thiện điều kiện làm việc.

5.2. Pháp lệnh về Hiệp hội (1901)

Biện pháp quan trọng nhất trong giai đoạn sau của chính quyền Waldeck-Rousseau là Pháp lệnh về Hiệp hội năm 1901. Với quan điểm chống giáo sĩ mạnh mẽ, ông tin rằng sự ổn định của Cộng hòa đòi hỏi phải kiềm chế các hiệp hội tôn giáo. Tất cả các nỗ lực trước đây theo hướng này đều đã thất bại.

Trong bài phát biểu của mình tại Hạ viện, Waldeck-Rousseau nhắc lại rằng ông đã cố gắng thông qua một dự luật về Hiệp hội vào năm 1882 và một lần nữa vào năm 1883. Ông tuyên bố rằng các hiệp hội tôn giáo giờ đây lần đầu tiên phải tuân thủ các quy định chung áp dụng cho tất cả các hiệp hội khác, và mục tiêu của dự luật là đảm bảo quyền tối cao của quyền lực dân sự. Sự ủng hộ của các chủng viện tôn giáo đối với chủ nghĩa bảo hoàng là một nguyên nhân chính dẫn đến việc thông qua dự luật này. Chính phủ đã thực hiện các biện pháp mạnh mẽ để đảm bảo sự hiện diện của các sĩ quan trung thành tuyệt đối với Cộng hòa ở các vị trí cao hơn trong bộ máy. Các bài phát biểu của ông về vấn đề tôn giáo đã được xuất bản vào năm 1901 dưới tựa đề Associations et congregations (Các hiệp hội và hội dòng), tiếp nối một tập các bài phát biểu về Questions sociales (Các vấn đề xã hội) năm 1900.

Tất cả các đảng bảo thủ đều phản đối chính sách của Waldeck-Rousseau, đặc biệt là việc đóng cửa hàng loạt các trường học của nhà thờ, coi đó là sự đàn áp tôn giáo. Ông đã lãnh đạo liên minh chống giáo sĩ ở cánh tả, đối mặt với sự phản đối chủ yếu từ Hành động Tự do Bình dân (Action libérale populaire, ALP) thân Công giáo. ALP có cơ sở quần chúng mạnh hơn, được tài trợ tốt hơn và có mạng lưới báo chí rộng khắp, nhưng lại có ít ghế hơn nhiều trong quốc hội.

5.3. Vai trò trong Vụ án Dreyfus

Trong bối cảnh Vụ án Dreyfus gây chia rẽ sâu sắc trong xã hội Pháp, Waldeck-Rousseau đã đóng một vai trò quan trọng trong việc ổn định tình hình và khôi phục niềm tin vào hệ thống tư pháp. Ông đã nỗ lực khôi phục sự độc lập cho cơ quan tư pháp, vốn bị ảnh hưởng nặng nề bởi vụ án.

Chính phủ của ông đã cho phép tòa án quân sự thứ hai xét xử Alfred Dreyfus tại Rennes hoàn toàn tự do hành động, không can thiệp vào quá trình này. Sau đó, để tìm kiếm một giải pháp thỏa hiệp và xoa dịu căng thẳng chính trị, ông đã đàm phán để Tổng thống ân xá cho Dreyfus. Quyết định này, dù gây tranh cãi, đã giúp khép lại một trong những giai đoạn hỗn loạn nhất trong lịch sử Đệ tam Cộng hòa, cho phép Pháp chuyển hướng sang các vấn đề cải cách xã hội và chính trị khác.

5.4. Các Chính sách Quan trọng Khác

Ngoài các đạo luật về công đoàn và hiệp hội, Waldeck-Rousseau còn thúc đẩy nhiều chính sách cải cách khác:

• Ông đã bỏ phiếu bãi bỏ đạo luật năm 1814 cấm lao động vào Chủ Nhật và các ngày lễ, một động thái nhằm hiện đại hóa luật lao động và phù hợp hơn với thực tiễn xã hội.
• Ông ủng hộ việc tái lập luật ly hôn, vốn đã bị bãi bỏ trước đó, thể hiện quan điểm tiến bộ về quyền cá nhân và gia đình.
• Ông cũng là người đã giới thiệu dự luật thiết lập các thuộc địa hình sự vào năm 1885, nhằm cải cách hệ thống hình sự và quản lý những người tái phạm.
• Để hỗ trợ ngành sản xuất rượu vang và ngăn chặn việc tiêu thụ rượu mạnh, chính phủ của ông đã thông qua dự luật bãi bỏ thuế octroi (thuế địa phương đánh vào hàng hóa nhập khẩu vào thành phố) đối với rượu vang, rượu táo và bia, có hiệu lực vào đầu năm 1901.
• Năm 1900, dưới thời chính quyền của ông, các quy định về việc dành ghế cho nữ thư ký đã được ban hành, thể hiện sự quan tâm đến quyền lợi và vị trí của phụ nữ trong lực lượng lao động.

8.1. Đánh giá Tích cực

Waldeck-Rousseau được coi là một trong những nhân vật mạnh mẽ và có ảnh hưởng nhất trong chính trường Pháp kể từ sau cái chết của Léon Gambetta. Các thành tựu chính của ông bao gồm việc hợp pháp hóa các công đoàn vào năm 1884 và ban hành Pháp lệnh về Hiệp hội năm 1901, những đạo luật đã định hình sâu sắc quyền tự do lập hội và quan hệ xã hội ở Pháp.

Ông được ca ngợi vì vai trò của mình trong việc ổn định chính trị Pháp trong giai đoạn khủng hoảng của Vụ án Dreyfus, khi ông khôi phục độc lập tư pháp và tìm kiếm giải pháp hòa giải thông qua việc ân xá cho Dreyfus. Sự can thiệp thành công của ông vào các cuộc đình công tại Le Creusot vào tháng 10 năm 1899 cũng là một điểm sáng, cho thấy khả năng giải quyết xung đột xã hội của ông. Việc thông qua Dự luật Ân xá vào tháng 12 năm 1900, chủ yếu nhờ sự vận động không mệt mỏi của ông, đã góp phần làm dịu đi sự gay gắt của những năm trước đó, mang lại sự ổn định cho đất nước.

8.2. Phê bình và Tranh cãi

Mặc dù có nhiều thành tựu, các chính sách của Waldeck-Rousseau cũng vấp phải nhiều chỉ trích, đặc biệt là từ các đảng bảo thủ. Tất cả các đảng bảo thủ đã phản đối mạnh mẽ các chính sách của ông, đặc biệt là việc đóng cửa hàng loạt các trường học của nhà thờ, coi đó là sự đàn áp tôn giáo. Ông đã lãnh đạo một liên minh chống giáo sĩ ở cánh tả, đối mặt với sự phản đối gay gắt từ Hành động Tự do Bình dân (Action libérale populaire, ALP) thân Công giáo, một tổ chức có cơ sở quần chúng mạnh mẽ và mạng lưới báo chí rộng khắp.

Hơn nữa, sau khi ông từ chức, cách Émile Combes giải thích và áp dụng Pháp lệnh về Hiệp hội của ông đã gây ra tranh cãi. Combes đã từ chối hàng loạt các đơn xin công nhận chính thức của các hội dòng giảng dạy và thuyết giáo, điều này khiến Waldeck-Rousseau phải lên tiếng phản đối tại Thượng viện, cho thấy ngay cả những người cùng phe cũng có thể có những diễn giải khác nhau về di sản lập pháp của ông.