1. Cuộc đời
Majda Vrhovnik đã dành cả cuộc đời ngắn ngủi của mình để theo đuổi lý tưởng cách mạng và kháng chiến chống lại sự chiếm đóng của Liên minh Trục tại Nam Tư. Hành trình của cô bắt đầu từ những năm tháng tuổi thơ và giáo dục, dẫn lối đến việc tham gia vào phong trào sinh viên cách mạng và cuối cùng là các hoạt động kháng chiến ngầm đầy nguy hiểm.
1.1. Tuổi thơ và Giáo dục
Majda Vrhovnik sinh ngày 14 tháng 4 năm 1922 tại Ljubljana, Slovenia. Anh trai của cô, Vladimir Vrhovnik (sinh ngày 17 tháng 8 năm 1916 và hy sinh ngày 28 tháng 4 năm 1945), còn được biết đến với bí danh Volodja hoặc Mirko, cũng là một thành viên của Đảng Cộng sản. Vladimir chào đời tại Vienna, nhưng gia đình đã chuyển đến Ljubljana sau Chiến tranh thế giới thứ nhất. Sau khi tốt nghiệp trường trung học phổ thông, Majda theo học tại Khoa Y của Đại học Ljubljana. Trong thời gian này, cô là thành viên tích cực của Câu lạc bộ Slovenia và tham gia vào phong trào cách mạng của sinh viên.
1.2. Hoạt động ban đầu và Gia nhập Đảng Cộng sản
Năm 1940, Majda Vrhovnik chính thức được kết nạp vào Đảng Cộng sản Nam Tư. Ngay sau khi Nam Tư bị chiếm đóng trong Thế chiến thứ hai, cô đã nhanh chóng gia nhập phong trào ngầm. Cô trở thành liên lạc viên cho Tone Tomšič (1910-1942), thư ký tổ chức của Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản Slovenia. Khi lực lượng chiếm đóng phát hiện ra hoạt động của cô, họ đã tuyên án cô tù chung thân vắng mặt và giam giữ cha mẹ cô làm con tin trong nhiều tháng. Mặc dù vậy, Vrhovnik vẫn kiên cường ở lại Ljubljana và tiếp tục hoạt động.
1.3. Hoạt động kháng chiến ngầm
Trong thời gian kháng chiến ngầm, Majda Vrhovnik đã đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát triển mạng lưới thông tin, tuyên truyền của phong trào. Cô không chỉ trực tiếp tham gia vào việc vận chuyển tài liệu mà còn tổ chức sản xuất các ấn phẩm kháng chiến quan trọng.
1.3.1. Sản xuất và Phân phối Ấn phẩm
Majda Vrhovnik đã tham gia tổ chức một nhà in ngầm cho phong trào kháng chiến ở Ljubljana. Với vai trò liên lạc viên, cô vận chuyển các bản thảo đến các nhà in ngầm được mật danh là Podmornica (Tàu ngầm) tại số 95 phố Brdo (Cesta na BrdoSlovenian) và Tunel (Đường hầm) tại số 2 phố Emona (Emonska cestaSlovenian). Với sự giúp đỡ của anh trai mình, cô đã thiết lập một hầm bí mật, nơi từ ngày 4 tháng 5 năm 1943, cô đã tái bản các tờ báo quan trọng như Ljudska pravica (Công lý của Nhân dân), Slovenski poročevalec (Phóng viên Slovenia), Radio vestnik (Tin tức Radio), cùng nhiều tài liệu và sách nhỏ khác trong suốt chín tháng.
1.3.2. Hoạt động tại Carinthia
Ngày 22 tháng 1 năm 1944, Majda Vrhovnik đã tự nguyện đến Slovenian Littoral (Vùng ven biển Slovenia), nơi cô làm hướng dẫn viên cho Liên đoàn Thanh niên Cộng sản Nam Tư (SKOJ) tại Idrija và hướng dẫn các khóa đào tạo của SKOJ cho Ủy ban Khu vực SKOJ tại Littoral. Tuy nhiên, cô không ở lại đó lâu mà lại tình nguyện đến làm việc tại Carinthia. Năm 1944, cô được bổ nhiệm làm thư ký Ủy ban Quận Đảng Cộng sản Slovenia tại Mežica. Cô đã vượt sông Drava và đi qua dãy núi Sattnitz, đầu tiên làm việc ở khu vực Völkermarkt và sau đó là ở Klagenfurt. Vào mùa thu năm 1944, cô trở thành thành viên của Ủy ban Quận Đảng Cộng sản Slovenia tại Klagenfurt. Trong nhiều tháng ở Klagenfurt, cô đã cải trang thành một cô gái nông dân, tham gia tổ chức các ủy ban cho Mặt trận Giải phóng Nhân dân Slovenia, thực hiện các hoạt động tình báo và xuất bản các ấn phẩm bất hợp pháp trong thành phố.
2. Bị bắt và Hy sinh
Majda Vrhovnik bị Gestapo phát hiện thông qua một cuộc phản bội và bị bắt giữ vào ngày 28 tháng 2 năm 1945 tại một ngôi nhà dưới đồi Kreuzbergl ở Klagenfurt. Trong tù, cô đã phải chịu đựng những cuộc tra tấn dã man nhưng vẫn kiên cường không khai báo. Cuối cùng, Majda Vrhovnik đã bị xử bắn vào ngày 4 tháng 5 năm 1945, chỉ vài ngày trước khi Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc ở châu Âu. Ngôi mộ của cô vẫn không có dấu tích cho đến ngày nay, và số phận thi thể của cô cũng như nơi an nghỉ cuối cùng vẫn còn là một bí ẩn lịch sử.
3. Di sản và Đánh giá
Cái chết bi tráng của Majda Vrhovnik đã biến cô thành một biểu tượng bất diệt của cuộc kháng chiến chống phát xít. Di sản của cô không chỉ được vinh danh thông qua các danh hiệu và công trình tưởng niệm mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến ý thức dân tộc và truyền thông trong khu vực.
3.1. Truy phong Anh hùng và Tưởng niệm
Vào ngày 5 tháng 7 năm 1951 hoặc 20 tháng 12 năm 1951, Majda Vrhovnik đã được truy phong danh hiệu Anh hùng Nhân dân Yugoslavia. Đây là sự công nhận cao nhất của nhà nước đối với những đóng góp to lớn của cô trong phong trào kháng chiến. Để tưởng nhớ cô, trường Tiểu học Majda Vrhovnik (Osnovna šola Majde VrhovnikSlovenian) tại số 16 phố Gregorčič (Gregorčičeva ulicaSlovenian) ở Ljubljana đã được đặt theo tên cô vào năm 1958. Ngôi trường này được thành lập từ việc sáp nhập Trường Tiểu học số 5 trên phố Šubic (Šubičeva ulicaSlovenian) và Trường Tiểu học số 6 trên phố Vrtača. Một tượng bán thân của Vrhovnik, do nhà điêu khắc người Slovenia Stojan Batič tạo ra vào năm 1961, hiện đang được đặt trước trường học để tôn vinh ký ức về cô.
3.2. Ngôi mộ không có dấu tích và Ý nghĩa biểu tượng
Mặc dù Majda Vrhovnik được vinh danh là Anh hùng Nhân dân, ngôi mộ của cô vẫn không có dấu tích cho đến ngày nay. Sự không chắc chắn về nơi an nghỉ cuối cùng của cô đã tạo nên một ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Điều này không chỉ nhấn mạnh sự hy sinh cao cả của cô mà còn tượng trưng cho những mất mát và bí ẩn còn lại từ thời chiến tranh, gợi lên một sự tiếc nuối và lòng kính trọng đối với những người đã ngã xuống mà không có một nấm mồ để tưởng niệm.
3.3. Việc sử dụng bí danh và Ảnh hưởng trong truyền thông
Tên "Majda Vrhovnik" đã vượt ra ngoài bối cảnh lịch sử và trở thành một bí danh đầy ý nghĩa. Franci Zavrl, biên tập viên của tờ báo Mladina, đã sử dụng tên "Majda Vrhovnik" làm bí danh sau khi ông bị bắt. Tương tự, nhà báo Vlado Miheljak của Mladina cũng sử dụng bí danh này. Việc sử dụng tên cô trong bối cảnh các sự kiện chính trị hiện đại làm nổi bật tầm ảnh hưởng biểu tượng của Majda Vrhovnik trong giới truyền thông, thể hiện sự kính trọng và liên tưởng đến tinh thần đấu tranh cho công lý và tự do mà cô đã đại diện.