1. Cuộc đời và thời kỳ trị vì
Gartnait I là một trong những vị vua đầu tiên của người Picts được ghi nhận trong các tài liệu lịch sử. Thông tin về cuộc đời và triều đại của ông chủ yếu đến từ các danh sách vua cổ xưa.
1.1. Quan hệ gia đình
Gartnait I được xác định là con trai của một nhân vật tên là Girom. Ngoài Gartnait, Girom còn có hai người con trai khác cũng được ghi nhận là vua của người Picts: Drest IV và Cailtram. Trong khi Biên niên sử người Picts liệt kê ba người con trai của Girom kế vị nhau làm vua, mối quan hệ anh em giữa Gartnait và Drest IV không được nêu rõ ràng như với Cailtram, người được cho là anh em ruột của Gartnait. Sự kế vị liên tiếp của những người con trai Girom cho thấy một mối liên hệ gia đình hoặc dòng dõi quyền lực trong thời kỳ đó.
1.2. Trị vì với tư cách là Vua của người Picts
Gartnait I trị vì với tư cách là Vua của người Picts trong khoảng thời gian từ năm 531 đến năm 537. Theo các danh sách vua trong Biên niên sử người Picts (một phiên bản có thể truy cập tại [https://web.archive.org/web/20140615163653/http://www.kjhskj75z.talktalk.net/pictish.html Pictish Chronicle]), ông đã cai trị trong sáu hoặc bảy năm. Triều đại của ông nằm giữa hai vị vua khác: ông kế vị Drest IV và được kế nhiệm bởi em trai mình, Cailtram. Giai đoạn này là một phần của thời kỳ lịch sử ban đầu của Scotland, khi các vương quốc Pictish đang dần hình thành và củng cố quyền lực. Tuy nhiên, các sự kiện cụ thể diễn ra trong thời kỳ trị vì của Gartnait I không được ghi chép chi tiết trong các nguồn tài liệu còn sót lại, cho thấy sự khan hiếm thông tin về giai đoạn này của lịch sử Pictish.
2. Giải thích và lý thuyết lịch sử
Do sự khan hiếm các ghi chép lịch sử trực tiếp, các nhà sử học đã đưa ra nhiều giải thích và lý thuyết khác nhau về Gartnait I, cố gắng đặt ông vào bối cảnh rộng lớn hơn của lịch sử thời kỳ đầu Trung Cổ.
2.1. Liên hệ với truyền thuyết Vua Arthur
Một trong những lý thuyết đáng chú ý và gây tranh cãi nhất liên quan đến Gartnait I là đề xuất của nhà sử học Damian Bullen. Năm 2021, Bullen đã đưa ra giả thuyết rằng Gartnait I chính là hình mẫu lịch sử ẩn sau truyền thuyết nổi tiếng về Vua Arthur. Theo Bullen, Gartnait I có thể đã có nơi cư trú tại Rhynie, một địa điểm ở Aberdeenshire, Scotland ngày nay.
Thuyết của Bullen không chỉ liên kết Gartnait I với Vua Arthur mà còn mở rộng mối liên hệ này đến các thành viên trong gia đình ông với các nhân vật khác trong truyền thuyết Arthur:
- Mẹ của Gartnait, Girom, được Bullen cho rằng có thể là Gigurnus, Gygurn hoặc Igraine, mẹ của Vua Arthur trong truyền thuyết.
- Cha của Gartnait, Uudrost, được Bullen xác định là Uther Pendragon, cha của Vua Arthur.
- Vua Cailtram, người kế nhiệm Gartnait và được cho là anh em của ông, được Bullen liên hệ với Sir Kay, người anh em cùng cha khác mẹ hoặc người anh nuôi của Vua Arthur trong các câu chuyện.
Lý thuyết này cho rằng các truyền thuyết Arthurian, vốn thường được đặt trong bối cảnh Anh Quốc thời La Mã-Briton, có thể có nguồn gốc sâu xa hơn từ những nhân vật lịch sử và địa điểm ở Scotland Pictish. Tuy nhiên, đây là một lý thuyết học thuật hiện đại và vẫn đang được tranh luận trong giới sử học.
3. Đánh giá và Di sản
Do sự khan hiếm các nguồn tài liệu lịch sử từ thời kỳ đầu Trung Cổ, việc đưa ra một đánh giá toàn diện về Gartnait I là rất khó khăn. Ông được ghi nhận trong các danh sách vua của người Picts như một vị vua cai trị trong vài năm, nhưng không có thông tin chi tiết về các thành tựu, chính sách hay tác động cụ thể của ông đối với vương quốc Pictish.
Mặc dù vậy, di sản của Gartnait I chủ yếu nằm ở việc ông là một phần của chuỗi các vị vua được ghi chép trong Biên niên sử người Picts, góp phần vào sự hiểu biết của chúng ta về lịch sử sơ khai của Scotland và các dân tộc cư trú tại đó. Sự tồn tại của ông trong các tài liệu cổ cho thấy vai trò của ông trong việc duy trì liên tục quyền lực vương thất Pictish.
Trong thời hiện đại, sự quan tâm đến Gartnait I phần lớn được khơi dậy bởi các lý thuyết học thuật, đặc biệt là lý thuyết liên kết ông với Vua Arthur. Điều này cho thấy rằng ngay cả những nhân vật lịch sử ít được biết đến cũng có thể trở thành tâm điểm của nghiên cứu và giải thích mới, mở rộng khả năng hiểu biết của chúng ta về quá khứ và cách các truyền thuyết được hình thành từ nền tảng lịch sử.